با تحول در برنامه­ی درسی علوم تجربی، تحول و تغییر نظام سنتی در زمینه­ی ارزش­یابی پیشرفت تحصیلی گریزناپذیر است. اگر برنامه و روش­های تدریس، تغییر کنند، اما شیوه­های ارزش­یابی دگرگون نشوند، سرنوشتی جز شکست در پی نخواهند داشت. شیوه­های رایج ارزش­یابی و امتحان­های سنتی، تنها می­توانند بخش محدودی از هدف­های دانشی را بسنجند. حال آن که در برنامه­ی درسی علوم تجربی، «فرآیند

آموزش» نیازمند روش­هایی از قضاوت و ارزیابی است که بتوانند به مهارت­ها و نگرش­ها، در فرآیند شکل­گیری آنها توجه کنند. ارزش­یابی دانستنی­ها نیز با توجه به رویکرد برنامه­ی درسی، شکل تازه­ای را طلب می­کند. چنین موضوع­هایی، محتوای این فصل را در بر می­گیرند.

ارزش­یابی با رویکردی توسعه یافته

1. نگاهی به تاریخجه­ی ارزش­یابی

هر چند آموزش و پرورش عمری به درازای تاریخ بشر دارد، اما جریان «ارزش­یابی» در تعلیم و تربیت، کودک خردسالی به حساب می­آید. تولد ارزش­یابی، به اوایل قرن بیستم و یا اندکی پیش از آن بازمی­گردد. ارزش­یابی آموزشی، در یک قرن گذشته با تحول و دگرگونی زیادی همراه بوده است؛ اما هنوز هم در مقایسه با دیگر مشخصه­های یک نظام آموزشی، نیازمند یافتن راهکارهای اجرایی بیشتری است. شیوه­های آموزش و برنامه­های درسی تغییر می­یابند، ولی روش­های ارزش­یابی در برابر تغییر و تحول خود مقاومت بیشتری دارند. هر چند تردیدی وجود ندارد که تغییر «شیوه­های آموزشی» و «برنامه­ی درسی» در صورتی همراه با موفقیت خواهد بود که به تحول جریان ارزش­یابی بینجامد.

برنامه­ی درسی، شیوه­ی آموزش و شیوه­ی ارزش­یابی، سه ضلع یک مثلث را تشکیل می­دهند. هر ضلع این مثلث، یکی از رکن­های مهم یادگیری و آموزش به حساب می­آید.

این سه رکن، در تعامل پویا با یکدیگر قرار دارند. هر نظام آموزشی، هنگامی توانمند و موفقیت­آمیز است که این سه رکن، همدیگر را هدایت و حمایت کنند.

در بیشتر نظام­های آموزشی، به تحول در برنامه­های درسی و شیوه­ی آموزشی، توجه شده است. اما «ارزش­یابی» یا فراموش شده و یا تابع دو رأس دیگر قلمداد شده است که این مسأله باعث شکست یا کندی روند پایداری تحول در نظام­های آموزشی

شده است.                                               

ارزش­یابی، با عمری در حدود صد سال، تا رسیدن به بلوغ در دهه­ی آخر قرن بیستم، سه دوره را پشت سر گذاشته است.

-         دوره­ی نخست تا اوایل دهه­ی 1930: در این دوره، به اندازه­گیری هوش و رتبه­بندی و درجه­بندی فراگیران توجه می­شد. در بسیاری از برنامه­های درسی، همچون فیزیک، علوم بهداشتی و ریاضی، اندازه­گیری برای تعیین میزان یادگیری و تفاوت­های فردی به کار می­رفت. برای این کار، آزمون­های استاندارد ساخته شدند که در همه­­ی آنها، اندازه­گیری تفاوت­ها مورد توجه بود و کمتر به نوع برنامه­ی درسی، روش­های ارائه، تفاوت­های معلمان و مدرسه­ها و سایر امور آموزشی توجه می­شد.

-         دوره­ی دوم از اواخر دهه­ی 1930 تا دهه­ی 1960: در این دوره، به هدف­های آموزشی و دست­یابی به آنها توجه شد. موفقیت­های یادگیری، با هدف­های مشخص توصیف می­شدند و سپس با ابزارهایی که اعتبار و روایی کافی داشته باشند، میزان دستیابی به هدف­ها را می­سنجیدند.

قدرت ا.. اسلامی