دانش‌آموزان مشکل‌ساز و راه‌های برخورد با آنان
مقدمه
بدیهی است که فعالیت‌های آموزشی، در کلاس درس و توسط معلم صورت می پذیرد. شکل دادن به هر عمل و فرآیندی در کلاس، مستلزم وجود روش‌های ویژه آن عمل است که استفاده از آن
روش‌ها راه را برای رسیدن به اهداف مورد نظر هموارتر می‌سازد. عمل آموزشی و یاددهی معلم در کلاس درس نیز، که از اصلی ترین راه‌ها برای آموزش به دانش‌آموزان است، دارای روش‌های مخصوص به خود می باشد که انتقال تجارب و دانش به فراگیران و ترتیب دادن فرصت‌های یادگیری برای آن‌ها می تواند بر پایه آن قرار گیرد. یکی از اصلی ترین و مهم‌ترین مباحث مرتبط با امر تدریس، مدیریت و نظم کلاس است، چرا که از یک سو بدون آن آموزش اثربخش میسر نخواهد بود و از سوی دیگر نقش آن در رشد فراگیران اگر موثرتر از آموزش و تدریس نباشد، کم‌رنگ تر از آن نخواهد بود، لذا در این نوشته به بررسی رفتارهای غیرمعمول و نابهنجار دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان مشکل‌ساز پرداخته و سعی شده راه‌های مطالعه و تجربه شده برای برخورد با این دانش‌آموزان معرفی گردد. امید آنکه این نوشته به بهبود فرایند کلاس‌داری همکاران و خوانندگان عزیر کمک نماید.
رفتار با دانش‌آموزان مشکل‌ساز
همه‌ی مشکلات غیرمعمول در کلاس درس، کوچک و جزیی نیستند. اگر چه دلایل بسیاری برای رفتار دانش‌آموز وجود دارد، اما بیشتر نویسندگان انواع رفتارهای منفی را برای بحث، در دسته‌های اساسی قرار می دهند و ما در زیر برخی از این دسته رفتارهای منفی و مشخصه‌هایی که معمولاً این رفتارها را همراهی می کند را مورد بررسی قرار می دهیم (تایلستون، 1384).
1- دانش‌آموزانی که به توجه نیاز دارند
دانش‌آموزانی که نیاز به توجه دارند و آن را به طرق معمول به دست نمی آورند، ممکن است برای رسیدن به هدف خود، به رفتار غیرمعمول و رفتاری که به منظور جلب توجه صورت می گیرد متوسل شوند. برخی از شیوه‌هایی که آن‌ها این رفتار را از خود بروز می دهند عبارت است از:
دیر آمدن به کلاس درس
بدون اجازه صحبت کردن
ایجاد سروصدا
بدون نوبت صحبت کردن
بلند شدن برای بار سوم یا چهارم از سر میز یا صندلی به منظور راه رفتن در کلاس و یا استفاده از مدادتراش، سطل زباله و غیره
نقض عمدی قوانین
زمانی که خواسته‌ها و نیازهای دانش‌آموزان برآورده نشود، این رفتار ممکن است به حالت‌های زیر شدت پیدا کند:
فریادها و حملات لفظی
سرپیچی از اولیای مدرسه
شما این رفتار را با تاثیری که بر روی شما، به عنوان معلم دارد خواهید شناخت. «زمانی که جلب توجه دلیلی برای بدرفتاری باشد، شما معمولاً آزرده خاطر خواهید شد» (معلم خبره، 2002).
اگر چه هیچ راه حل واحدی در مورد رفتار ناشی از جلب توجه برخی از دانش‌آموزان وجود ندارد، اما ممکن است بررسی برخی دلایل برای این رفتار، در یافتن راه‌حل‌هایی یاری دهنده باشد. این دانش‌آموزان اغلب فراگیرانی حرکتی و یا بسیار بصری می باشند که در کلاس درسی که شیوه‌ی تدریس غالب آن شنیداری است، به مشکلاتی برمی خورند. با آوردن عوامل بصری، مدل‌ها و الگوهای یادگیری و ایجاد حرکت و جنبش، معلم کلاس شاید قادر به حل این معضل باشد. دلزدگی و ملالت اغلب باعث بروز رفتار غیرمعمول و رفتاری که به منظور جلب‌توجه صورت می گیرد، می شود. از خود بپرسید آیا توانایی و مهارت‌های این دانش‌آموز محک زده می شود؟ آیا از دانش‌آموزان خواسته شده است که بنشینند و برای مدت طولانی به درس گوش فرا دهند؟ محققان مغز بر این امر توافق دارند که مغز ما طوری طرح‌ریزی نشده است تا بتواند به برنامه‌ها و دروسی که به شکل سخنرانی و کنفرانس برای مدت طولانی ارایه می شود، توجه نشان دهد. برای دانش‌آموزان 15 ساله تا بزرگسال، به نظر می رسد که 20 دقیقه حداکثر زمانی باشد که به یک بخش توجه نشان خواهند داد. برای دانش‌آموزان زیر 15 سال، سن آن‌ها مقیاس خوبی است. برای مثال یک دانش‌آموز 8 ساله، پیش از آنکه تمرکزش از بین برود، چیزی حدود 8 دقیقه گوش فرا می دهد. آیا تا به حال در جلسه‌ای بوده‌اید که شخصی با شما یک ساعت یا بیش از آن صحبت کرده باشد؟ آیا توجه داشتید با وجود این‌که اطلاعات ارایه شده در مورد مساله‌ی مورد علاقه‌ی شما بود، باز هم از جلسه خارج و دوباره به آن وارد می شدید؟
به دانش‌آموزانی که در جست‌وجوی توجه هستند کمک کنید تا بتوانند نیازهای خود را برآورده سازند که این کمک از طریق ارایه بازخورد در مورد کار آن‌ها و تمجید و تحسین زیاد، وقتی که کار خود را به خوبی انجام می دهند، میسر می باشد. این دانش‌آموزان زمانی‌‌که بازخورد و لذت و امتنان فوری و آنی به دست می آورند، بهتر عمل می کنند.
هنگامی که با دانش‌آموزانی که نیاز به توجه دارند کار می کنید، مهم است نکات زیر را به خاطر داشته باشید تا بتوانید این رفتار را در جهت مثبت تغییر دهید:
صریح باشید و به جا مطلب بگویید. دقیقاً به آن‌ها بگویید که چه کار اشتباهی انجام داده‌اند، پیامد آن چیست و چرا این‌گونه است.
سخت‌گیر نباشید. لبخند بزنید و یا زمانی که با این دانش‌آموزان سر و کار دارید، شوخ‌طبع باشید.
زمانی که مناسب است، از مذاکره و صحبت استفاده کنید. برای مثال، به آن‌ها بگویید که شما بیشتر از 10 دقیقه در هر بار صحبت نخواهید کرد و این‌که فرصتی را برای حرکت و جنبش و صحبت کردن با دیگر دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک و یا تقسیم آن‌ها به گروه‌های دو نفری در پایان هر بخش 10 دقیقه‌ای اختصاص خواهید داد (از لحاظ ساختار ذهنی و مغزی، این به هرحال راه بسیار موثرتری برای تدریس است).
فرصت‌هایی را برای دانش‌آموزان ایجاد کنید تا در طول مدتی که در کلاس هستند حرکتی داشته باشند. اگر کار کردن در گروه برای یادگیری مناسب نیست، فرصت‌هایی ایجاد کنید تا دانش‌آموزان بتوانند برخیزند و کششی به خود بدهند.
