فرهنگ خواندن و نوشتن در کلاس علوم

اغلب دانش آموزان برای خواندن و نوشتن مطالب علمی با مشکل مواجه می شوند. بخشی از این مشکل به تفکر رایجی برمی گردد که خواندن و نوشتن را مختص درس زبان آموزی می داند. با گردآوری مجموعه ای از کتاب های مرنبط با علوم در کتاب خانه کلاس و ترغیب دانش آموزان به مطالعه آن ها، می توان مهارت های خواندن را در آنان تقویت کرد. به علاوه، می توان درس را با خواندن مطلبی از یک کتاب آغفاز کرد که با موضوع درس،  ارتباط مستقیمی دارد.

برای بهبود مهارت های نوشتاری می توان از شیوه« گوش کردن، توقف کردن، نوشتن» بهره گرفت. در این شیوه؛ معلم سخنان خود را به بخش های سه دقیقه ای تقسیم می کند و بین آن ها، دانش آموزان دودقیقه برای نوشتن نکات مهم سخنان او وقت دارند. به علاوه، می توان بخشی از یک فیلم علمی را برای دانش آموزان نمایش دادو از آنان خواست مفاهیم اصلی آن را یادداشت کنند. گردانندگان مدرسه با اختصاص دادن زمان خاصی در طول هفته برای مطالعه همگانی، می توانند به ایجاد فرهنگ خواندن و نوشتن در مدرسه کمک و دانش آموزانی تربیت کنند که در تمام طول زندگی به مطالعه بپردازند. در این دوره، هر کس( دانش آموزان، معلمان، مدیران و خدمت گزاران مدرسه) کتاب های مورد علاقه خود را مطالعه می کنند. بزرگان مدرسه با در میان گذاشتن تجربیات خود از خواندن با نوجوانان، از روابطی که به آن برقرار می کنند، لذت می برند. به این تربیت، دانش آموزان طی دوره سرنوشت ساز نوجوانی، پیوندهای محکمی با بزرگسالان برقرار می کنند

جامعه ای از خوانندگان و نویسندگان در کلاس علوم یک مدرسه علوم می آموزند و شور و شوق آموختن را در خود تقویت می کنند

فرهنگ خواندن و نوشتن در علوم:

وقتی به کلاس علوم پا می گذارید، مجذوب فرهنگ خواندن و نوشتن می شوید که برآن حکم فرماست. هری پاتر از درون پوستری به شما می نگرد که روی آن نوشته شده است: « امکان دارد خواندن در هر جایی با شما سخن بگوید.» روی تابلویی با زمینه مشکی،  که در معرض دید همه است، با رنگ زرد نوشته اند که هنگام مطالعه کتاب علوم، از طرحSQ3R کمک بگیرید. مجلات روی میزها و لب پنجره ها، نظرها را به خود جلب می کنند. روی جاکتابی مملو از کتاب، علامت « ایست» نصب شده که به معنی: « ایست: برای خواندن وقت بگذارید و لذت ببرید» است. پایگاه اینترنتی« کنجکاوان فیلادلفیا» مورد توجه همه است و به ندرت برای مدت طولانی بسته می شود. دانش آموزان برای پیداکردن رویدادهای علمی یا حداقل مرورآخرین اخبارورزشی، تصاویر کارتونی یا طالع بینی، به آن مراجعه می کنند.

امروز « مایک» و « پابلو» کار تهیه پوستری را به پایان رسانده اند که حاوی تصاویرر مجلات و مهم ترین عناوین روزنامه هایی است که از میان اخبار مرتبط با علوم تهیه کرده اند. این پوستر در کنار پوسترهای دیگری قرار می گیرد که به همین نحو تهیه شده و روی دیوار نصب شده است تا به دانش آموزان یادآوری شود که علم نه تنها در مدرسه، بلکه در جهان واقعی نیز وجود دارد.

وقتی« جیک» متوجه می شود که معلمش صبح زود منزل را ترک کرده است، به او می گوید: « امروز در اخبار صبحگاهی شنیدم که مراکز کنترل بیماری اعلام کرده اند ما به اندازه کافی واکسن آبله نداریم.»

بی آن که معلم آنان را ترغیب کند، جیک روزنامه رابرمی دارد تا مطالبی مرتبط بااین موضوع پیداکند و «استیو» به سوی رایانه می رود و روی « موتور کاوش» کلیک می کند تا اطلاعات بیش تری در این زمینه به دست آورد. «جن»  کتابی را که از کتاب خانه کلاس علوم امانت گرفته است، باز می گرداند و در حین این که در فهرست امانت گیرندگان نام خود را خط می زند، به « استیسی» می گوید که « کتاب فوق العاده ای بود!» استیسی کتاب را برمی دارد و نام خود را در فهرست یادداشت می کند. « کیشا» پیش نویس نامه ای را به معلمش نشان می دهد که در آن، راجع به  نحوه بازیافت مواد، اطلاعات بیشتری درخواست کرده است. معلم نامه او را تأیید می کند تا روی کاغذ آرم دار مدرسه حروف چینی شود.  دانش آموزان دور « تیمی» حلقه زده اند. او مجله ای همراه آورده که حاوی کاریکاتورهای بامزه ای از اختراعات تخیلی کاریکاتوریست مشهوری است. همه این وقایع پیش از به صدادرآمدن زنگ کلاس رخ می دهد.

معلم علوم به خواندن و نوشتن اهمیت می دهد

رغبت زیاد به خواندن و نوشتن در این کلاس مشهود است؛ زیرامعلم  خواننده و نویسنده مطالب علمی است و پیوسته با دانش آموزانش درباره خواندن و نوشتن صحبت می کند. او به آنان می آموزد که چگونه با متن های علمی برخورد کنند.

او با « صدای بلند» راهبردهای خواندن و نوشتن در علوم رابه آنان می آموزد؛ راهبردهایی که زمانی در این راه به خود او کمک کرده اند. او برای مجلات مطلب می نویسد و عقاید و اندیشه هایی را یادداشت می کند که به دانش آموزان کمک می کند در مورد مفاهیم علمی، که درباره آن ها فقط می خوانند یا می شنوند، دقیق تر فکر کنند. آنان راجع به این موضوع صحبت می کنند که چگونه خبرعلمی، که یک رویداد علمی را شرح می دهد، تنها یک بند از روزنامه را پر می کند و چگونه روزنامه ها و پایگاه های اینترنتی اطلاعات بیشتری در اختیار ما قرار می دهند. او کتاب هایی را که برای لذت و تفریح مطالعه می کند، در اختیار دانش آموزان قرارمی دهد و آنان را نیز تشویق کند که آن ها را مطالعه کنند و کتاب های خود را در اختیار معلمشان قراردهند. او مجموعه ای از کتاب های علمی را گردآوری کرده است و دانش آموزان را به بررسی و خواندن آن ها را ترغیب می کند.

این معلم، آموزگار زبان یا نویسنده حرفه ای یا کتاب دار یک کتاب خانه نیست. او آموزگار درس علوم است. وقتی28سال پیش با درچه کارشناسی زیست شناسی فازغ التحصیل شد، با این تصور وارد کلاس شد که وظیفه او تدریس علوم است و هرگز تصور نمی کرد بخشی از کارش، کمک کردن به دانش آموزان برای انتقال مهارت های خواندن و نوشتن در درس علوم باشد. او در دوره راهنمایی تدریس می کند و خواندن و نوشتن مربوطل به دوره ابتدایی است. اما وقتی از دانش آموزان خواست به خواندن و نوشتن درباره علوم مشغول شوند، متوجه تپق زدن و دشواری این کار برای آنان شد. تا کنون هیچ کس با او در این باره سخن نگفته بود.

معلم کلاس، با ناظر بخش خواندن و نوشتن تماس گرفت. او به پیداکردن راه هایی علاقه مند بود که به دانش آموزان دوره راهنمایی و دبیرستان کمک کند راهبردهای آموزشی خود را در موضوعات پر مطلب به وجودآورند. اکنون این معلم می گوید که آموزش علوم مسئولیت اولیه اوست؛  اما اهداف وسیع تر او فراسوی محتوای علمی است. او می خواهد از فرآیندهای یادگیری بهره گیرد و گذرگاهی برای خواندن و نوشتن ایجاد کند.

با به صدادرآمدن زنگ آغازکلاس، فعالیت های او نیز آغاز می شود. از کتابخانه کلاس کتابی برمی دارد و می گوید: « به این مطلب گوش کنید. قورباغه بچه خوار ، تخم ها یا بچه قورباغه های تازه از تخم درآمده خود را می بلعد و به درون معده فرو می برد. وقتی آن ها به قورباغه های کوچکی تبدیل شدند، از طریق دهان مادرخود به بیرون راه می یابند. حالا این تصویر راببینید! بچه قورباغه از دهان مادرش خارج می شود. مثل این گه مادر، بچه خود را استفاراغ می کند! نا ماین کتاب شگفتی های قورباغه ها و وزغ ها است  و در کتاب خانه  کلاس وجود دارد. اگر دوست دارید می توانید آن را ببینید.»

« دامین» دست خود را به سوی کتاب دراز می کند و می گوید: « اول من آن را امانت می گیرم!» معلم، اغلب اوقات کلاس را با  معرفی یکی از کتاب هایی آغاز می کند که از کتاب فروشی، محل عرضه کتاب های دست دوم یا بازار کتاب تهیه کرده است. همه کتاب ها، مربوط به موضوعات علمی هستند؛ اما کتاب درسی نیستند. او با چنان آب و تابی از کتاب ها سخن می گوید که گویی می خواهد آن ها را حراج کند! و به این شیوه، دانش آموزان را به« گردش مطالعه» دعوت می کند. در این زمان، لذت مطالعه اغلب بر جذبه های نوجوانی چیره می شود. دانش آموزان دعوت او را می پذیرد و متوجه می شوند که امکان دارد خواندن مطالب علمی نوعی لذت و تفریح باشد. در پایان گردش، دامین تلاش می کند پیش از « لیز» و « چارمین» به کتاب شگفتی های قورباغه و وزغ ها دست پیدا کند. لیز و چارمین به دنبال کتاب هایی می روند که معلمشان هفته پیش آن ها را « حراج» کرده است.

دانش آموزان این معلم، با سرعت های متفاوتی کارمی کند. او با این نظریه مخالف است که پاداش کاری که به طور کامل انجام شده است، باید تکلیفی دیگر باشد. از این رو، هر روز برنامه مطالعه ی مستقل، دانش اموزان می توانند هرچیزی را( حتی اگر به موضوعات علمی ارتباط نداشته باشد) مطالعه کنند. با وجود این، در اغلب موارد آنان به کتاب های علمی موردعلاقه خود روی می آورند که در کتاب خانه کلاس وجود دارد. مدرسه، تحت استانداردها و آزمون های ایالتی فعالیت می کند. محققانی مانند « دوفی» ، «کراشن» و « پیل گرین» نشان داده اند که لذت بردن دانش آموزان از مطالعه، مهارت های خواندن و فعالیت های آموزشی آنان را بهبود می بخشد. از این رو، این معلم می داند که برنامه مطالعه مستقل، نوعی اتلاف وقت نیست

اما در نهایت، او باید دانش آموزان خود علوم بیاموزد. از این رو، به برنامه درسی علوم کاملاً توجه دارد؛ اما فرآیندهای خواندن و نوشتن به پیاده کردن برنامه به او کمک می کنند. او اغلب درس را با خواندن مطلب و کتابی آغاز می کند که با موضوع درس ارتباط دارد. همچنین با « جیم ترلئاس» هم عقیده است که می گوید: « به جای پیشنهاد برنامه های منسوخ شده، من

می گویم برنامه باید غنی باشد و دانش آموزان با داستان، وارد حیات کند.» از این رو، در درس بیماری ها ماجرای کشف اتفاقی پنی سیلین به همت الکساندر فلمینگ را از روی کتاب مواهب الهی: کشفیات اتفاقی در علم با صدای بلند می خواند. در حین خواندن، « ملیسا» می خواهد به سوی قفسه کتاب برود و خود مکث می کند. ملیسا می گوید: « ادامه بدهید؛ در این جا کتاب دیگری وجود دارد که راجع به همین موضوع نوشته شده است.» پس از جست و جویی کوتاه، کتاب را پیدا می کند؛ کتابی که در یکی از اوقات مطالعه مستقل آن را خوانده بود.

هدایت خواندن و نوشتن در کلاس علوم

دانش آموزان این کلاس، تنها به خواندن مطالب علمی علاقه مند نمی شوند؛ بلکه نحوه خواندن را نیز می آموزند. برای مثال، معلم پس از خواندن ماجرای کشف بیماری « لیم» ، مقاله ای در اختیار دانش آموزان قرار می دهد که از یکی مجلات علمی تهیه کرده است. برخی عقیده دارند که مشکل بودن خواندن این گونه مطالب، مانع بهره گیری از چنین منابعی می شود؛ اما این معلم به طور منظم مطالب دست اول را از مجلات، روزنامه ها، خبرنامه ها و اینترنت تهیه می کند تا به تازه ترین مطالب علمی دست یابد. او برای تعدیل مشکل بودن خواندن مقاله بیماری لیم، نخست به طورخلاصه  توضیحاتی در مورد بیماری ارائه می دهد. سپس راهنمای حروف چینی شده ای را در دانش آموزان می گذارد که توجه به آنان را به حقایق کلیدی، نظریات و الگوی سازمان بندی مطالب آن متن جلب می کند. راهنما، واکنش دانش آموزان را برمی انگیزد و جدولی درآن گنجانده شده است که آنان می توانند اطلاعاتی را که از مقاله کسب می کنند، درآن سازمان بندی کنند.

معلم به دانش آموزان کمک می کنند به گنجینه ای از راهبردهایی دست پیداکنند که به درس علوم و کتاب های درسی پرمطلب مربوط می شوند. کتاب هایی با عناوین « راهنمای خواندن» دانش آموزان را از نحوه سازمان بندی کتاب ها و نظرات کلیدی آگاه می کنند به دانش آموزان کمک می کند درباره « آنچه که می دانند»، « آنچه که می خواهند بدانند» و « آنچه که از کتاب ها و سخنرانی ها می آموزند»، بیندیشند. طرحRAFT به آنان کمک می کند با در نظرگرفتن « قوانین گوناگون»  برای«حضارگوناگون» در « قالب های متفاوت» درباره « موضوعاتی» که در کلاس مطالعه می کنند، نوشتن خود را قوت بخشند و روزبه روز روشن تر و واضح تر بنویسند.

معلم و ناظر خواندنی که با او همکاری دارد، راهبردی به نام« کادرهای متن» ابداع کرده اند که به دانش آموزان کمک می کند خواندن را شمرده تر انجام دهندو زمانی که متن های مشکلی درباره موضوعات ناآشنا می خوانند، میزان درک مطلب خود را بررسی کنند. چارچوب های راهنمای خواندن، با بندها، نمودارها و عکس های یک صفحه ی خاص از یک متن هماهنگی دارند. هر چارچوب دو ستون دارد؛ دانش آموزان نکات مربوط به حقایق و نظریات مهم را در ستون اول یادداشت می کنند و در ستون دوم، واکنش ها و پرسش های خود را درباره متن می نویسند. آنان فن« گوش دادن- توقف کردن- نوشتن» رابه وجودآورده اند؛ سخنان معلم به بخش های سه دقیقه ای تقسیم می شود و در میان آن ها، دانش آموزان دودقیقه برای نوشتن وقت دارند. این فن به آنان کمک می کند که با دقت گوش کنند و خوب یادداشت بردارند. معلم برای تقویت آموختن، تکالیفی نیز ارائه می کند. برای مثال، او قطعه ای از فیلم پارک ژوراسیک را برای دانش آموزان نمایش می دهد و از آنان می خواهد واژه های مرتبط باDNA را، که در فیلم آمده است، ذکر کنند. مغزها به کار می افتد و به سوی دانش سرعت می گیرد. دانش آموزان به خوبی از عهده این تمرین برمی آیند

مسئولیت پذیری اولیای مدرسه درقبال خواندن و نوشتن

مسئولان این مدرسه متعهد شده اند دانش آموزانی تربیت کنند که در تمام طول زندگی به مطالعه بپردازند. هفته ای یک بار کل دانش آموزان وارد دوره ای ازمطالعه خاموش می شوند که درآن هرکس (دانش آموزان، معلمان، مدیران و خدمت گزاران مدرسه) کتاب های مورد علاقه خود را مطالعه می کنند. سپس هرکسی واکنش خود را نسبت به آن چه  که خوانده استف می نویسد. این نوشته ها گزارش کتاب ها نیستند، بلکه فرصت هایی برای واکنش نشان دادن نسبت به کتاب ها هستند که با معرفی هرآن چه که باعث شگفتی و تعجب آنان شده یا آنان را به خنده واداشته است صورت می گیرد. در میان گذاشتن این انعکاس ها بین بزرگسالان و نوجوانان، همان ( گفتگوهای بزرگ) است که (آتول) راجع به آن ها کتاب نوشته است.

اولیای مدرسه با درمیان گذاشتن تجربیات خود در مورد خواندن با نوجوانان از روابطی که با آنان برقرار می کنند لذت می برد. موضوع موردعلاقه (ماریا) اژدها بود. او می دانست که آن ها چگونه تغذیه می کنند چه نام هایی برای بچه هایشان برمی گزینند و چگونه خود را از مخمصه های سخت می رهانند. معلم تحت تدثیر قرار گرفت و گفت: ( خوب که این طور!) از زمانی که باب گفتگو باز شده بود ماریا آن قدر با معلمش خودمانی شده بود که از او برای فراگیری علوم کمک می گرفت. ( کریستینا) کتاب شش رنگین کمان اثر ( تام کلانسی) را خوانده بود و معلمش متوجه شد که این کتاب را چندین بار طی اوقات مطالعه خاموش دیده است. کریستینا هرگز نمی خواست بدون کتاب باشد، بنابراین این کتاب را از این هفته تا آنت هفته در کیف خود نگه می داشت. معلم وانمودکرد که از این کار او شوکه شده است: چه طور می توانی نویسنده موردعلاقه مرا در کیف کهنه ات ترک کنی و فقط هفته ای یک بار آن را بخوانی؟ انتظار، تو را نمی کشد؟ معلم و کریستینا رابطه صمیمانه ای برقرار کردند ( دبی) طی دوره مطالعه خاموش، مطالعه رمان های احساسی را آغاز کرد و هر زمان که زنگ به صدا درمی آمد و از پایان دوره مطالعه خبر می داد ایرادهای خود را با معلمش درمیان می گذاشت. یک روز معلم متوجه مشاجره ای در بیرون کلاس شد. او به راهرو رفت و دبی و دختر دیگری را دید که یکدیگر را چنگ می زنند و جیغ می کشند. بهترین نگاه معلمانه اش را به آنان گفت:( به اتاق خودتان بروید!) دبی به معلمش نگاه کرد، دعوا را کنار گذاشت و به سوی اتاق خودش رفت؛ اما دختردیگر به اعتراضات خود ادامه داد، در اتاق دبی، سایر دانش آموزان او را مورد بازخواست قرار دادند که (چرا دعوا را متوقف کردی؟ دبی گفت: خانه معلم، دوست من است. ما با همدیگر راجع به کتاب ها صحبت می کنیم) نوجوانی، دوران طغیانت احساسات است. طی این دوره سرنوشت ساز دانش آموزان باید فرصت داشته باشند که از طریق خواندن و نوشتن، با بزرگسالان پیوندهای محکمی برقرار کنند. معلم علوم امیدوار است دانش آموزان تنها علوم را فرانگیرند؛ بلکه مهارت ها و پاداش های خواندن و نوشتن را نیز کسب کنند و مطالعه در تمام طول زندگی آنان ادامه داشته باشد. بنیان گذاری جامعه ای از خوانندگان و نویسندگان کاری است که بایدآغاز شود

مهدیه – سید رضی