شهاب ها و شهاب سنگ ها قطعات و تکه‌های ماده کیهانی هستند که از فضای دور دست وارد جو زمین می‌شوند. شهابها معمولا از یک دانه ریگ کوچکترند. آنها در جو بطور کامل می‌سوزند و در مسیر حرکت خود دنباله‌ای با درخشندگی ضعیف بر جای می‌گذارند. شهابها را زمانی ستارگان ثاقب می نامیدند. البته آنها ستاره نیستند بلکه اغلب قطعات کوچکی هستند که از سر یک ستاره دنباله دار جدا شده‌اند.

میلیونها شهاب هر روزه وارد جو زمین می‌شوند، ولی اکثرا بسیار کم نورند و دیده نمی‌شوند. شهابها گاهی به صورت رگبار یا طوفان در می‌آیند و نمایش درخشانی در فضا بوجود می‌آورند. یکی از رگبارهای مشهور شهابها "اسدیها" است. این رگبار در هر 33 سال یک بار روی می‌دهد. رگبار اسدیها نام خود را از صورت فلکی مذکور گرفته است. آخرین نمایش رگبار جالب توجه در سال 1966 واقع شد.

جنس و اندازه شهاب سنگ ها

شهابسنگ ها قطعات سنگ و آهن هستند که از سیارکها جدا می‌شوند. خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد که یک سیارک کوچک با زمین برخورد کند و حفره شهاب سنگی بزرگی بر روی زمین ایجاد کند. مشهورترین این نوع حفره‌های بزرگ در آریزونا قرار دارد که سقوط یک سیارک کوچک ، حدود 25000 سال قبل ، آن را بوجود آورده است. شهابسنگ جالب دیگری در سال 1908 در سیبری سقوط کرد، ولی این شهابسنگ شیئی بسیار مرموز بود و هیچ حفره قابل روئیتی از خود بجای نگذاشت.

شهاب سنگ کوچک با وزنهای چند کیلوگرم (یا چند پوند) تقریبا همه روز بر زمین سقوط می‌کنند. اکثر آنها که دیده نمی‌شوند در اقیانوسها یا صحراها فرو می‌افتند. کاشفان قطب ، صدها شهابسنگ قدیمی را یافتند که در لایه‌های یخی مناطق قطبی حفظ شده بودند. علی رغم وزن و سرعت سقوط شهاب سنگ ها هیچ موردی که باعث مرگ شده باشند ثبت نشده است. با وجود این در سال 1954 در آلابامای آمریکا یک شهاب سنگ به بازوی زنی اصابت کرد. احتمال مواجهه با شهاب سنگ از نزدیک برای انسان بسیار کم است.

شهاب سنگ های برخوردی با زمین

بر طبق برآورده‌های اخیر ، هر روز 10،000 تن شهاب سنگ به زمین می‌رسد. بیشتر این جرمها فوق العاده ریزند، بطوری که جو زمین به هنگام عبورشان هیچ گونه تأثیر خاصی بر آنها نمی‌گذارند. این ذرات احتمالاً دست نخورده به زمین می‌رسند. حداکثر بعد آنها یک صدم سانتیمتر است. با ماهواره های مخصوص می‌توان این ذرات را ، به هنگام عبور از فضا ، جمع آوری کرد. این ذرات کوچک و تقریباً غیر قابل ادراک را شهاب سنگ های کوچک یا شهابسنگ های ریز می‌نامند.

پس از آنها به شهاب سنگ هایی بر می‌خوریم که حداکثر بعد آنها یک سانتیمتر است. ذراتی که هنگام عبور از جو زمین ، روشنایی ایجاد می‌کنند، از همین نوع شهاب سنگ ها هستند.

شهاب سنگ های بزرگتر به ندرت وارد جو زمین می‌شوند، اما در صورت ورود به جو زمین ، خطوط نورانی‌تری تولید می‌کنند. همین طور که اثرهای نوری چشمگیرتر می‌شوند، اثرهای صوتی نیز رفته رفته به وقوع می‌پیوندد. شهاب سنگ های به وزن 4.5 کیلوگرم یا بیشتر در ضمن عبور از جو ، کاملاً از هم نمی‌پاشند و قطعه‌های کوجک ولی قابل شناخت آنها به سطح زمین می‌رسند، اثرهای نوری و صوتی این قبیل شهاب سنگ ها از تولید ترس خفیف همراه با از جا پریدن تا وحشت شدید متفاوتند.

گذار شهاب سنگ های بزرگ در زیر خط پرواز آنها ممکن است یک آتشگوی فرا درخشان و موجهای ضربه‌ای شدید بوجود آورد. دیده شده است که شهاب سنگ های پرنده سریع السیر ، چون تبر شاخه‌های درختان را قطع می‌کنند. شهاب سنگ ها ، سطحهای سختی چون پشت بامها را بدون ایجاد ترک بوضوح سوراخ کرده‌اند و از لایه‌های یخ استخرها و دریاها و سقفهای فلزی اتومبیل گذشته‌اند.

خطر برخورد شهاب سنگ ها با کره زمین

اقداماتی که برای پیش بینی اینگونه حوادث خطرناک صورت گرفته است شامل مطالعه اجرام آسمانی توسط ستاره شناسان ، بکار گیری تلسکوپهای بزرگ ، ساختن موج یابها در سطوح بلند و پهناور است و ناسا برای کل این طرحها هزینه‌ای معادل یک میلیون دلار تخمین زده است. هدف آنها شناسایی مدارهایی است که هنوز در سطوح کره زمین ناشناخته هستند، این عمل آنها را قادر به تشخیص وضعیت پیشرفت در طی سالها و پیش بینی حوادث خطرناک و بلاهای آسمانی می‌کند. این اطلاعات و پیشرفتها از مأموریتهایی چون مأموریت سفینه فضایی شماره 2 کلمنتین بدست می‌آید و به حامیان کره زمین این فرصت را می‌دهد که با استفاده از موشک ، از نابودی ناگهانی کره زمین جلوگیری نماید.

ساختمان شهاب سنگ ها

علوم اختر شناسی ، زیست شیمی و زمین شناسی به مطالعه شهاب سنگ ها می‌پردازند. مطالعات نشان می‌دهد که شهاب سنگ ها انواع مختلف دارند:

•           نوع سنگی که شامل سیلیکاتها می‌باشد.

•           نوع فلزی که از آهن و نیکل تشکیل شده است.

•           نوع سنگی - فلزی که مخلوطی از سنگ و فلز است.

بیشتر سنگ های فوق کندریتها هستند ، که دارای کندرول می‌باشند و گویچه‌هایی با چند میلیمتر قطر ، که منشأ معدنی آنها معلوم نیست و در بردارنده دانه‌های اولیوین و پیروکسین هستند. کندریتها طبق میزان تغییرات آب و تغییرات دمایشان پیش از رسیدن به زمین تقسیم بندی می‌شوند. کندریتهای کربن دار از نظر زیست اختر شناسان بیشترین اهمیت را دارند. در این کندریتها کربن یافت می‌شود که ترکیب آن سومین مشخصه کندریتهاست.

این نوع کندریتها حدود 5 درصد شهاب سنگ ها را تشکیل می‌دهند. در قرن نوزدهم مطالعات سنگ های حامل کندریتهای کربن دار نشان داد که دارای هیدروکربنهایی هستند، شبیه هیدروکربنهای کروجن kerogen ، که ماده جامدی است که در منابع نفت نظیر سنگ نفت یافت می‌شود. بین سالهای 1950 و 1970 ، «هارولد اوری» ، برنده جایزه نوبل شیمی ، یک رشته تجزیه‌های شیمیایی و ایزوتوپی انجام داد که وجود ترکیبات بودار را که قطعا منشأ فرازمینی دارند، تأیید کرد.

نحوه تشکیل شهاب سنگ ها

اغلب شهاب سنگ ها از سیارکها ناشی می شوند (که بعضی از آنها ممکن است به قطر صد تا چهار صد کیلومتر رسیده باشند) که بعدا خرد شده و یا در اثر برخورد با اجرام دیگر قسمتی از آنها سائیده شده باشد. مثلا شهاب سنگ واکاموارتا در اثر برخورد سیاره‌ای کوچک که بخشی از آن مذاب بوده و فعالیتهای آتشفشانی داشته است و سیاره کوچک دیگری با هسته فلزی بوجود آمده است. در نهایت خرده پاره‌های هر دو سرد شده و بصورت مخلوطی از مواد معدنی در آمده است که نیم آن سنگی و نیمی فلزی است. این نوع کمیاب «مزوسیدریت» نامیده می‌شود.

منبع: سایت دانشنامه رشد