اندوختن معلومات و گسترش پاسخ‌های معین، توجه به محصول و نتیجه، کم رنگ بودن نگرش و مهارتها در تدریس، نوعی ایستایی و غفلت از قافله شتابان کاروان تعلیم و تربیت محسوب می‌گردد. در این مسیر برای پویایی در عرصه علم در سطح جهان باید دانش را معنا دار کرد.
مهارتهای حل مسأله و تفکر نقاد، مهارتهای اجتماعی و زندگی را تبلیغ نمود و در حین آموزش باید ارزشیابی سوال محور، فرایندی و تحول آخرش را که شوق به دانستن را به ارمغان می‌آورد ترویج داد. با نگاهی اجمالی به تاریخچه‌ی نظام تعلیم و تربیت تطبیقی در می یابیم که تحول آموزشی ـ مهارتی در بسیاری از کشورها از نظام ارزشیابی آغاز و به دیگر مولفه‌ها سرایت کرده است.
از نکات حایز اهمیت در امر ارزشیابی توجه به حیطه ی نگرش و عواطف فراگیران است که باید شیوه‌های کاربردی در سنجش و ارزشیابی دانش آموزان را در این بعد فراهم نمود. از کاربردها و ابزارهای مهم و اساسی ارزشیابی در راستای خدمت به آموزش می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- پوشه‌ی کار
2- تعیین تکلیف هدفدار
3- تحقیق و پروژه
4- بازخورد
5- آزمون‌های عملکردی
6- چک لیست ارزشیابی
در این مقاله بنا به اهمیت موضوع و کاربرد همه گیر تکالیف هدفدار در کلاس های درس به این مهم می‌پردازیم:
تکلیف: تکلیف شب یکی از ابزارهای ارزشیابی مستمر در فرایند آموزشی است.
ارزشیابی مستمر یا سازنده بخشی از فرایند آموزش تلقی می شود به این معنا که ارزشیابی در جریان آموزش جاری است و معلم به طور مرتب با آن درگیر است. آن چه که ارزشیابی را پویا و سازنده می کند نحوه‌ی استفاده از نتایج آن است.
معلم از تکلیف شب فراگیران، نحوه‌ی انجام آن و میزان به کارگیری مهارت فراگیران از نقاط ضعف و قوت آنها اطلاع می‌یابد و میتواند رهنمودهای لازم را برای آن کاستی‌ها و تقویت نکات مثبت ارایه نماید. در فرایند آموزش داوری ارزشی معلم زمانی کامل می شود که قادر باشد تحلیلی درست از روند پیشرفت فراگیران داشته باشد و او را در گامهای بعدی یاری نماید.
اطلاعات به دست آمده از فرایند تحلیل و بررسی خطاها، دستمایه‌ی ارایه رهنمودهای مفید برای اصلاح و بهبود عملکرد دانش آموزان است. بنابراین رابطه نزدیک بین بازخورد و تکلیف شب مشخص می‌گردد. طراحی و تهیه تکالیف مناسب به دانش‌آموز کمک می‌کند تا خطاهایش کاهش یابد و موفقیت‌هایش در سفر یادگیری افزون شود.
براین اساس مفهوم تکلیف درسی گسترش می یابد و دیگر نمیتوان آن را در پرسش تکراری و بازنویسی متون خلاصه کرد. در واقع طراحی تکلیف، طراحی یک فرصت یادگیری برای دانش آموزانی است که نیاز ویژه آموزشی دارند و این نیاز با مطالعه عملکرد گذشته فرد و تحلیل خطاها و موفقیت هایش شناخته می‌شود.
تعریف و مفهوم تکلیف شب:
"هریس کوپر" یکی از پژوهشگران و دانشمندانی است که در خصوص تکلیف تحقیقاتی داشته است. وی تکلیف را چنین تعریف می کند:
وظیفه‌ای است که معلمان برای دانش آموزان تعیین می‌کنند تا آنها را در ساعات خارج از مدرسه انجام دهند.
نتایج تحقیق اهداف تکلیف شب را در هفت مورد طبقه بندی نموده است.
1- تمرین به منظور افزایش سرعت، تسلط، تثبیت و مهارت است.
2- شرکت فعال فراگیران در فعالیت‌ها
3- رشد تخصصی به منظور پرورش حس سوادپذیری، امانت و صداقت.
4- ایجاد روابط متقابل شاگرد با والدین
5- به منظور تعیین خط مشی و مقررات
6- ایجاد روابط عمومی بین والدین و فرزندان.
7- ایجاد اخطار و آگاهی در زمینه‌ی انتظارات معلم از دانش‌آموز در زمینه‌ی مسائل درسی (قورچیان 1381)
انواع تکلیف شب:
انواع تکلیف شب از نظر محتوا به صورت زیر طبقه بندی می‌شود:
1- تکالیف تمرینی: این نوع تکالیف مهارتها و دانش‌های کسب شده را تقویت می‌کند. اکثر تکالیف تمرینی، غیر تخیلی، غیر خلاق و تکراری هستند.
موثرترین نوع تکالیفی هستند که در آنها از شاگرد خواسته شود آموخته‌های جدید را با روش شخصی به طور مستقیم به کار ببرند. مثلاً دانش آموزی که انواع گیاهان گلدار، بدون گل، دانه دار و بدون دانه را شناخته است به عنوان تکلیف تعدادی از گیاهان محیط اطراف خود را شناسایی کرده و در این طبقه بندی قرار دهد.
2- تکالیف آماده سازی: این نوع تکالیف جهت آماده سازی شاگردان برای روزهای بعد به کار می‌رود و معمولاً به صورت مطالعه کتب درسی، مطالعه خارج از کتاب درسی، جمع آوری اطلاعات و مواد قبل از کنفرانس ارایه می‌شود. هدف از ارایه این نوع تکلیف ابتدا باید رهنمودها و دستورالعمل لازم را در مورد چگونگی و چرایی انجام وظایف کاملاً برای فراگیران روشن و مشخص نمود.
3- تکالیف بسطی ـ امتدادی : این نوع تکالیف شاگرد را به فراسوی کارها و فعالیت‌های کلاسی سوق می‌دهد و موجبات یادگیری و ایده‌های فراگیران را در موقعیت‌های جدید فراهم می کند. مثلاً درسی که درباره‌ی بوعلی سینا است از فراگیران بخواهیم با مطالعه کتاب‌ها به مجلات و یا حتی مصاحبه با دیگران اطلاعات بیشتری درباره‌ی ابن سینا فراهم آورند.
تکالیف بسطی امتدادی ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامد. این نوع تکلیف بر تولید دانش تکرار و تکثیر آن استوار است.
4- تکالیف خلاقیتی: وقتی دانش‌آموز مفاهیم و مهارتهای کسب شده در کلاس درس را با هم ترکیب کند و در یک راه یا راه‌های جدید و متفاوت به کار بندد این نوع تکلیف را خلاقیتی گویند. مثلاً ساختن مدل یک مزرعه با چوب‌های مستعمل بستنی، یا حل مسئله ای خاص قدرت خلاقیت، ابتکار شخصی، تخیل و خود راهبری را در شاگردان پرورش می دهد.
البته باید یادآور شد که این چهار نوع تکلیف همیشه به طور مجزا و منفک به شاگردان ارایه نمی شود گاهی ممکن است شاگرد برای حل یک مسئله از هر چهار نوع تکلیف برای خلق و بسط ایده خود استفاده نماید. به این ترتیب با ایجاد تنوع در تکالیف مختلف می‌توان موجبات تثبیت، آماده سازی، تداوم و خلق مفاهیم و مهارتها را در فرایند تعلیم و تربیت فراهم ساخت.
نمونه‌هایی از تکالیف از نظر محتوا
تکالیف تمرینی: سوالات و تمرینات ریاضی صفحه... را بنویسید. (حل کنید)
تکالیف آماده سازی: درس جلسه آینده علوم درباره ی بازیافت و اهمیت آن است. شما می‌توانید با افراد خانواد درباره‌ی مفهوم بازیافت و این که اگر بازیافت نبود چه اتفاقی می‌افتاد بحث کنید و نتیجه را به کلاس بیاورید.
تکالیف بسطی ـ امتدادی: یک هفته فرصت دارید اطلاعاتی که درباره‌ی کسرها و چهار عمل اصلی آن آموخته‌اید را بنویسید.
5- تکالیف خلاقیتی: به نظر شما اگر تعداد زاویه ها، نوع آنها و تعداد اضلاع یک متوازی‌الاضلاع تغییر کند چه شکلی درست می‌شود دلیل خود را بنویسید.
هدف از املا نویسی کلمه چیست؟
در نوشتن املای کلمه‌ها، شاگردان باید به سه نکته توجه کنند.
الف) صحیح نوشتن کلمه‌ها و ترکیب‌ها از نظر نوشتاری
ب) سرعت انتقال متناسب در نوشتن کلمه و ترکیب‌ها
پ) زیبا نویسی کلمه‌ها و ترکیب‌ها از نظر شکل نوشتاری
نکاتی که آموزگاران در مورد درس املا باید به آنها توجه کنند چه هستند؟
در آموزش مهارت زبانی املای کلمه‌ها باید به نکات زیر توجه کرد:
الف) آموزگار کلمه‌ها و عبارتهای متن را در هنگام گفتن املا به طور صحیح و عادی تلفظ کرد.
ب) از کشیده گفتن صداهای یک کلمه اجتناب شود زیرا این کار باعث کند نویسی شاگردان می شود.
پ) کلمه و عبارتهای متن املا تندتر یا کندتر از حد معمول خوانده نشوند زیرا بدخطی دانش آموزان و جا انداختن کلمه‌ها در املا نتیجه تند گفتن و کندنویسی شاگردان نتیجه‌ی کند گفتن املا است.
ت) حتماً قبل از گفتن املا، متن یا جمله‌ها را یک بار به آرامی برای دانش‌آموزان بخوانید و آنها را عادت دهید شکل کلمه‌ها را در ذهن خود مجسم کنند.
ث) بعد از گفتن املا، در پایان یک بار متن یا جمله‌ها را از اول تا آخر آرام بخوانید تا اگر شاگردی کلمه‌ای را جا انداخته باشد آن را بنویسید.
ج) متن املای گفته شده در حضور شاگردان تصحیح و علت غلط بودن کلمه‌ها آرام به او گوشزد شود.
چ) گاهی اوقات بهتر است به جای نمره دادن به املای کودک از کلمات کیفی، عالی، خوب، متوسط استفاده شود تا شاگرد احساس یأس و نومیدی نکند.
خ) به منظور تشویق دانش‌آموزان به خوش نویسی علاوه بر نمره‌ی املا می‌توان یک نمره‌ی خوش خطی نیز برای املای گفته شده در نظر گرفت.
دانش‌آموزان در کلاس از چه زمانی جمله سازی را شروع می کند؟
شروع اولین مرحله‌ی کار شاگرد در امر جمله سازی در پایه‌ی اول است. در دوره‌ی آموزش نگاره‌ها انتظار این است کودک هنگام بیان نظرات و احساسات خود در رابطه با تصویرخوانی از کلمات و جملاتی استفاده کند و اینجاست که آموزگار در رفع اشکالات مطرح شده گذشته میتواند به او کمک کند
