تجربه بیش از هفتاد سال نظام آموزشی کشور هر محققی را به این نتیجه می رساند که سیستم سنتی آموزش بخصوص در مقاطع پایه تحصیلی با اشکالات فراوانی روبروست. هر چند نظام آموزشی دانشگاههای کشور نیز با نواقصی روبروست اما می توان درنظر داشت به دلیل متاخر بودن شکل گیری نظام آموزشی دانشگاه های کشور ، به نسبت آموزش پایه به روز و کار آمد تر است.

 شاید بتوان بزرگترین اشکالی که می توان بر نظام آموزشی ایران در مدارس دبستان و حتی راهنمایی وارد دانست استواری آن بر مبنای کمیت و نمره است در حالیکه اساسا امروزه در دنیا محور آموزش به کودکان و نوجوانان درک مفهوم است نه نمره و کمیت. www.gorooh.parsiblog.com

از چند سال پیش برخی از صاحبنظران در امور آموزشی و پرورشی طرحی را مورد بررسی قرار دادند که ولو به طور آزمایشی در برخی مدارس کشور به جای نظام نمره دهی به نظام درک مفهومی دانش آموزان تغییر یابد. که در سال تحصیلی 82 – 81 در 25 مدرسه این طرح انجام شد. گویا بالاخره مقاومت ها در مقابل اجرای این طرح پایان یافت چنانکه از امسال یکهزار کلاس درس در سال تحصیلی جدید، شامل 500 کلاس پایه اول، 300 کلاس پایه دوم و 200 کلاس پایه سوم ابتدایی برای آخرین سال اجرای آزمایشی، تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی (حذف نمره در مقطع ابتدایی) می‌روند.

بر اساس این طرح (ارزشیابی توصیفی) که در سال تحصیلی 82/81 به صورت پیش آزمایشی در 25 کلاس درس کل کشور،‌ سال 83/82 با مجوز شورای عالی در 200 کلاس پایه اول، 84/83در 300 کلاس پایه اول و 200 کلاس پایه دوم اجرا شد، امسال آخرین سال اجرای آزمایشی را پشت سر خواهد گذاشت و پس از ارزشیابی از سوی پژوهشکده تعلیم و تربیت در پایان سال تحصیلی جدید (تابستان آینده) جهت بررسی به شورای عالی ارائه می‌شود.

نتایج ارزیابی از طرح نشان داده است که سطح بهداشت روانی محیط یاددهی و یادگیری افزایش یافته و علاوه بر بهبود یادگیری و افزایش رضایت والدین، ریزش و تکرار پایه دانش‌آموزان تحت پوشش طرح نیز بسیار کاهش یافته است به نحوی که در این مدت تنها یک درصد دانش آموزان تحت پوشش طرح مردود شده‌اند.

سیاستگذاران نظام آموزشی کشور که در دهه 70 به دنبال بهبود کیفیت آموزش و پرورش بودند از نقاط چالش برانگیز این نظام را خرده نظام ارزشیابی دانستند و بر این باور بودند که ارزشیابی موجود مشکلات جدی دارد، نماد و نشان این توجه به خرده سیستم ارزشیابی ارائه طرح دو نوبتی کردن امتحانات و مفهومی به نام ارزشیابی مستمر بود.

به گفته کارشناسان متاسفانه ارزشیابی مستمر در این دهه آنچنان که باید نتوانست جایگاه خود را در نظام آموزشی کشور باز کند و این دلزدگی و نگاه منفی به نظام ارزشیابی موجود تا سالهای 81/80 زمان تشکیل معاونت آموزش و پرورش عمومی و تصویب طراحی در راستای تبدیل مقیاس کمی به کیفی از سوی شورای عالی ادامه داشت.

در این سال شورای عالی مجوز اجرای سه ساله طرح ارزشیابی توصیفی را ارائه کرد و با انتخاب مدارس مجری در استانها اجرای آن در پایه‌های اول تا سوم ابتدایی آغاز شد.

سال تحصیلی جدید آخرین سال اجرای طرح است اما به گفته کارشناسان هنوز اجرای سراسری طرح پس از این مدت قطعی نیست.

دکتر حسنی، کارشناس مسئول اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی در این زمینه مهمترین محور اجرای طرح را تغییر مقیاس کمی صفر تا 20 به مقیاس رتبه‌ای و حذف نمره از سه سال ابتدایی بیان کرده و می‌گوید: به تبع این امر کارنامه و ساخت آن عوض شده است، به این معنا که دیگر چیزی به نام کارنامه در مدارس تحت پوشش وجود نداشته و عنوان کارنامه برداشته و گزارش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان جایگزین آن شده است.

وی ادامه می‌دهد: این گزارش پیشرفت تحصیلی حالت توصیفی داشته و معلم نیز به بررسی وضعیت تحصیلی و جنبه‌های عاطفی، جسمانی و اجتماعی دانش آموزان می‌پردازد.

حسنی تغییر رویکرد کلی ارزشیابی پایانی به تکوینی را از دیگر محورهای اجرای طرح خوانده و خاطرنشان می‌کند: سیاست کلی ارزشیابی تا کنون، اندازه‌گیری یادگیری دانش‌آموزان بوده است اما هم‌اکنون ارزشیابی به یاری یادگیری آمده و از این پس اضطراب برانگیز و استرس زا نخواهد بود به همین سبب شعار کنونی ما نیز «آرامش خاطر مسافر کوچک یادگیری است». به گفته وی بر این مبنا دانش‌آموزان تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی دیگر امتحان پایانی ندارند و بعد از پایان دوره جشن فارغ‌التحصیلی می‌گیرند.

کارشناس مسؤول طرح ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی با اشاره به تنوع بخشی به ابزارهای ارزشیابی در اجرای طرح ادامه می‌دهد: در شیوه سنتی معلم تنها از امتحان کتبی یا مدادی ــ کاغذی به عنوان ابزار منحصر به فرد اطلاع از وضعیت پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان استفاده می‌کرد اما در این شیوه امتحانات و آزمونهای کاغذی تنها یکی از ابزارها بوده و پوشه کار، مشاهده، آزمونهای عملکرد و حتی تکالیف طول سال معیارهای دیگر ارزشیابی هستند.

وی تصریح می‌کند: بر این مبنا تصمیم گیری درباره ارتقای دانش‌آموز به پایه‌ای بالاتر نیز بر عهده معلم گذاشته شده و قبولی و مردودی نیز بر عهده اوست.

حسنی می‌گوید: البته بعضی به زحمت زیر بار این امر می‌روند، این در حالیست که تنها فردی که حقیقتا از قابلیتها و آمادگیهای دانش آموزان مطلع است، معلم اوست، لذا محور اصلی کار نیز بر روی آموزش معلمان اجرا کننده طرح قرار گرفته است.

وی بهبود فرایند یاددهی و یادگیری در کلاس و بهبود سطح بهداشت روانی محیط کلاس درس را هدف عمده اجرای طرح خوانده و خاطرنشان می‌کند: مدرسه با نشاط، مدرسه‌ای است که دانش‌آموز در آن از یادگیری لذت برده و استرس، اضطراب و نگرانی نداشته باشد.

به گفته کارشناس مسؤول طرح ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی متاسفانه مدارس ما اکثرا به دلیل رقابتی کردن کسب نمره، فشار معلم و والدین برای کسب نمره و فشار مدیر به معلم برای افزایش درصد قبولی همواره استرسی را به دانش‌آموز وارد می‌کند و بر این اساس فراموش کرده‌ایم که دانش‌آموزان به چه علت به مدرسه می‌روند.

وی در پایان می‌گوید: با پایان یافتن اجرای آزمایشی و ارزشیابی طرح از سوی پژوهشکده تعلیم و تربیت، گزارش اجرا به شورای عالی برای تصمیم‌گیری نهایی می‌رود در این زمینه معتقدیم که طرح نباید بلافاصله اجرای سراسری شود بلکه همچنان باید گام به گام و به مرور در تمامی مدارس سراسری شود.