تولید علم و نظریه پردازی یکی از مهمترین گزینه ها برای خروج کشور از انفعال و به دستگیری ابتکار عمل میباشد. کشور ما استحقاق دستیابی به درجات عالی تولید علمی و تکنولوژیکی را دارد مشروط به اینکه بجای توقف بر روی شعار به سوی عملیاتی کردن این آرمان بزرگ حرکت کنیم. ذیلا ده قدم برای عملیاتی شدن این مهم پیشنهاد میگردد.

قدم اول: شناخت ظرفیتها
ابتدا باید دارائیها و استعدادهای بالقوه و بالفعل کشور برای تولید علم به دقت مورد مطالعه قرار گیرد چراکه هرگونه برنامه ریزی بدون توجه به این امر، اجرای برنامه را با ناکامی مواجه خواهد ساخت. علاوه براین، شناخت ظرفیتها مسیر ارتقا و توسعه آن در عرصه های مهم را روشن مینماید.
قدم دوم: آگاهی از نیازها
اینکه کشور ما برای دستیابی به نقطه مطلوب نیازمند چه دستاوردهایی است موضوع مهمی است که عملا جریان تولید علم را با واقعبینی روبرو خواهد کرد. درحال حاضر برخی از نیازهای علمی و تکنولوژیکی کشور، ما را در عرصه بین الملل با انفعال و ضعف مواجه ساخته است که لازم است پاسخگویی به آنها در اولویت قرار گیرد.

قدم سوم: شناسایی رقیب و رصد تولیدات جهانی



رقبای علمی ما چه کسانی هستند یا میتوانند باشند؟ این پرسشی است که البته درباره رشته های مختلف علمی پاسخهای متفاوت دارد. شناسایی وضعیت، عملکرد و برنامه های آینده رقیب نیز موضوع حائز اهمیتی است که پس از پاسخ به پرسش نخست دنبال خواهد شد. همچنین رصد تولیدات علمی جهان از طرق مقتضی موجب میشود تا از هر نوع دوبارهکاری و حرکتهای بیثمر جلوگیری شده و سطح آموزش و پژوهش را توسعه دهد.



قدم چهارم: اولویت گذاری

در چه عرصه هایی باید تولید علمی صورت گیرد؟ آیا لازم است پتانسیل کشور را برای تولید علمی در تمامی رشته ها مصرف کنیم؟ طبعا پاسخ به این پرسش نیازمند هوشیاری مضاعف است. با شناخت ظرفیتها، نیازها و وضعیت رقیب، روشن خواهد شد که لازم است ظرفیت و سرمایه کشور را در چند عرصه مهم و ضروری متمرکز نموده و با ایجاد یک برنامه زمان بندی شده خود را به بالاترین سطح ممکن ارتقاء دهیم.



قدم پنجم: تقسیم کار

پس از اولویت گذاری باید میان دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور تقسیم کار شود. تداخل، موازی کاری و ناهماهنگی برای جریان تولید علم آفت بزرگی به شمار میرود. البته باید به نحوی تقسیم کار شود که هر دستگاه و مرکز ماموریت کاملا مشخصی را برعهده داشته باشد و تدریجاً با آن ماموریت شناخته شود.



قدم ششم: اتصال کشور به پژوهش

شاید اگر میگفتیم، لازم است بودجه و امکانات پژوهش در کشور افزایش یابد آنقدر به پژوهش کمک نکرده بودیم که با این توصیه کمک میکنیم. در صورتی که پژوهش به صورت طبیعی به تمامی عرصههای تولید و مدیریت متصل شود، خودبه خود امکانات آن نیز ارتقاء خواهد یافت. باید به نحوی حرکت کرد که کشور خود را واقعا محتاج پژوهش بداند و بهاء آن را بپردازد.



قدم هفتم: هماهنگی آموزش با پژوهش

آموزش عالی کشور باید محقق پرور باشد. صدور چندهزار فارغ التحصیل که پس از اخذ مدرک از استطاعت پژوهش برخوردار نبوده و یا حاضر به فعالیت پژوهشی نیستند، عملا هدردادن سرمایه ملی است. باید تمامی دانشگاههای ما متناسب با اولویتهای تولید علم نسبت به جذب استعدادها و پرورش آنها مبادرت نمایند. بدیهی است برای تحقق این مهم، غنی و بهروز سازی محتوا و روشهای آموزشی از اهمیت فوق العادهای برخوردار است.



قدم هشتم: اتصال به مخازن بزرگ اطلاعاتی

برای رونق یافتن تولید علم، باید به سهل ترین راه ممکن، منابع و ابزارهای پژوهش در اختیار محققان قرار گیرد. درحال حاضر منابع و ابزارهای موجود پاسخگوی نیازهای محققان نیست و کیفیت تحقیقات را با ضعف جدی روبرو ساخته است. باید توجه داشت کتابخانه تخصصی و پایگاههای اطلاع رسانی و آزمایشگاهها قلب یک مرکز پژوهشی بهشمار میروند.


قدم نهم: رهبری پژوهش

پژوهش در کشور ما نیازمند یک رهبر مقتدر و فهیم است تا در قالب یک برنامه جامع ملی، پژوهش کشور را با اشراف کامل مورد هدایت و حمایت قرار دهد. درحال حاضر مشخص نیست متولی واقعی پژوهش کشور کیست و از چه دستگاهی باید انتظار برنامهریزی جامع و ملی را داشت.


قدم دهم: جذب و نگهداری نخبگان

هیچگاه فکر کرده ایم فرار مغزها چه عوامل کم ارزشی دارد. 1. رعایت احترام و شأن نخبگان 2. تامین نیازهای معیشتی آنان 3. تامین بودجه و امکانات پژوهشی 4. حراست از دستاوردهای علمی آنان از سرقت و... چهار راه ساده برای جذب و حفظ نخبگان کشور است.