منطقه خلیج فارس در حدود 130 جزیره بزرگ و کوچک دارد که جزایر شمالی آن که همگی در مالکیت و حاکمیت ایران هستند کم‌وبیش مسکونی و آباد می‌باشند در حالیکه جزایر جنوب و شمال غرب که متعلق به کشورهای عربی‌اند غالباً مرجانی و سنگی و غیر مسکونی می‌باشند. بزرگترین جزیره خلیج فارس «قشم» است که 115 کیلومتر طول و بین 35-10 کیلومتر عرض دارد. پس از قشم به ترتیب جزایر بوبیان (کویت) و بحرین بزرگترین جزایر منطقه هستند. جزایری مانند هرمز، قشم، خارک، کیش، بحرین و فیلکه (کویتی) دارای سوابق دیرینه تاریخی و یا تجاری هستد. مهمترین جزایر ایران عبارتند از:
هرمز- لارک- قشم- هنگام- تنب بزرگ- تنب کوچک- ابوموسی- فرور بزرگ- فرور کوچک- سیری- کیش- هندورابی- لاوان- ام الکریم- نخیلو- خارک- خارگو- ام مسیله- دوبه- حاج صلبوخ- دارا- مینو و جزیره فارسی و ...
این جزایر متعلق به سه استان جنوبی ایران یعنی خوزستان، بوشهر و هرمزگان می‌باشند که در اینجا به شرح مختصر هر یک می‌پردازیم.
جزایر استان خوزستان
جزایر دوبه، دارا و قبر ناخدا متعلق به این استان بوده و فاقد آب شیرین و خالی از سکنه می‌باشند. جزیره مینو با مساحت 8/17 کیلومترمربع بین آبادان و خرمشهر واقع شده و دو شاخه اروندرود آن را فرا می‌گیرد. دارای جمعیتی حدود 12 هزار نفر بوده و از آنجا که از زیبایی طبیعی ویژه‌ای برخوردار است و نیز به فرودگاه بین‌المللی آبادان نزدیک می‌باشد می‌توان آن را به جزیره‌ای توریستی تبدیل کرد.
جزایر استان بوشهر
جزایر «شیف» و «خارک» مهمترین جزایر مسکونی این استان هستند که شیف 1987 نفر جمعیت دارد که اغلب به ماهیگیری و لنج سازی می‌پردازند. جزیره مرجانی خارک نیز با مساحت حدود 31 کیلومترمربع در شمال غرب بندر بوشهر و در ژرف‌ترین نقطه خلیج فارس واقع شده. این جزیره در واقع پایانه نفتی ایران در خلیج فارس محسوب شده و مهمترین منطقه صدور نفت ایران می‌باشد. همچنین در این جزیره یک مجتمع شیمیایی با تولیداتی چون بنزین، گوگرد و گاز مایع مشغول به کار می‌باشد.
جزایر ام الکریم، جبرین، خارگو-خان، شیخ کرامه، گرم، متاف و دخیلو همگی فاقد آب شیرین و خالی از سکنه می‌باشند. جزایر «عباسک و فارسی» با وجود اینکه در حال حاضر فاقد سکنه می‌باشند ولی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. جزیره فارسی به دلیل دارا بودن ایستگاه هواشناسی که اطلاعات هواشناسی را به تمام شرکت‌های کشتیرانی می‌رساند و جزیره عباسک به دلیل نزدیکی به ساحل و دارا بودن استعداد توریستی ویژه، از جایگاه برتری برخوردار گشته‌اند.
جزایر استان هرمزگان
:: ابوموسی این جزیره با مساحتی در حدود 12 کیلومتر مربع دارای آب شیرین بوده و ساکنان آن از راه غواصی و صید مروارید و ماهی زندگی می‌کنند. آبهای پیرامون این جزیره دارای بهترین مرواریدهاست. تا دهه اول قرن (14 هـ.ش) 50 فروند کشتی بزرگ صید مروارید در کرانه‌های این جزیره مشغول به کار صید بودند. یک مجتمع شیلاتی در این جزیره فعال است که درآمد مردم بیشتر از راه فروش ماهی به این شیلات بدست می‌آید. در این جزیره معادن خاک سرخ، نمک و نفت نیز وجود دارد که نفت آن از نظر نوع و کیفیت بهترین نفت خلیج فارس شناخته شده است.
:: قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس است با مساحتی در حدود 1445 کیلومترمربع (چندین برابر جزیره بحرین) این جزیره دارای جاذبه‌های فراوان توریستی می‌باشد از جمله آثار باستانی و تاریخی فراوان و جنگل‌های سحرآمیز «حرا» که می‌توان با پذیرش توریست سرمایه فراوانی جذب نمود. معادن مهم این جزیره، نفت و گاز و گوگرد است. این جزیره در سال 1369 منطقه آزاد صنعتی- تجاری نیز اعلام گردید.
:: کیش با مساحت 76 کیلومترمربع دارای آب شیرین و خاک حاصلخیز جهت کشاورزی می‌باشد که فراورده‌های زراعی فراوانی دارد. همچنین تأسیسات نفتی در این جزیره فعال بوده و دارای تولیداتی چون گاز مایع، نفت سبک و سنگین می‌باشد.
در کنار تأسیسات نفتی جزیره کندوهای عسل وجود دارد که عسل آنها به رنگ سبز بوده و بوی نفت می‌دهد اما طعم آن مشابه عسل‌های معمولی است.
:: هرمز با 41 کیلومترمربع مساحت به دلیل واقع شدن در گذرگاه تنگه هرمز دارای جایگاه مهم نظامی بوده و به منزله کلید خلیج فارس به شمار می‌رود.
:: تنب بزرگ و تنب کوچک، لارک، هندورابی، هنگام و سیری
ساکنان این جزایر اغلب به صید ماهی و مروارید و کمتر به کشاورزی مشغولند. جزیره تنب بزرگ از لحاظ استراتژیک حلقه‌ای پر اهمیت از زنجیر دفاعی ایران در تنگه هرمز به شمار می‌آید.
::جزایر شتوار، شیخ اندرابی، فارورگان نیز به علت فقدان آب شیرین خالی از سکنه می‌باشند
