هر یک از طبایع، دارای آثار ظاهری و ویژگی‌های قابل مشاهد? جسمی و نیز حالات خاص روحی و عصبی هستند. این حالات به شرح زیرند:
شیرینی طعم دهان، سنگینی سر، سرخی رخسار و زبان، سستی در اعضا، میل به خواب، خمیازه، دُمَل و جوش، خونریزی بن دندان‌ها، سرخی ادرار، درد سینه و حلق، تنگی نفس، احساس گرما در بدن، کف دست گرم.
این افراد، خوش‌بین، شعر‌دوست، عشقْ‌پیشه و ریسک‌پذیرند. کینه‌ورز نیستند و کمتر عصبانی می‌شوند و فوری عصبانیتشان فروکش می‌کند.
2. صفراوی (گرم و خشک)
تلخی دهان، زردی رنگ بدن و زبان و چشم‌ها، خشکی بینی، تشنگی مفرط، قی و سوزش سر معده، زردی ادرار، ترکیدن دست و پا، جوشش دهان? معده، درد پهلوها، احساس سوزن سوزن شدن بدن، تندی تنفّس، ضعف، خشکی و لاغری خاص اندام‌ها، احساس گرما در بدن.
صفرایی‌ها، از لحاظ ویژگی شخصیتی، این خصوصیات را دارند: بی‌خوابی، تخیّل و رؤیای زرد، ترش‌رویی، خشم، پرخاشگری، و بی‌تابی.
3. بلغمی( سرد و مرطوب)
ترشی دهان، نرمی و سستی پوست بدن، ضعف گوارش، افزایش بزاق دهان، رقیق شدن آب بینی، زبان باردار و مرطوب، سفیدی ادرار، سفید شدن ریش و مو قبل از پیری، بدن و کف دست سرد، ابتلا به بیماری های رطوبتی و سکته.
ویژگی‌های شخصیتی این گروه عبارت‌اند از: خواب زیاد، کندی حواس، تخیّل اشیای سفید، شل صحبت کردن، خستگی زیاد، بدگمانی، بدبینی، بی‌قیدی، کندذهنی و کندفهمی، نظم‌گرا، ریسک‌ناپذیر، پایبند به قانون.
4. سوداوی(سرد و خشک)
شوری دهان و بی حوصلگی در حرف زدن، شنیدن حرف‌های دیگران، تیرگی رنگ رخسار، لاغری، بیزاری از سر و صدا، اشتهای کاذب، سوزش سر معده، سستی نبض، فرو رفتن چشم‌ها، پر مو بودن بدن، کف دست سرد، یبوست مزاج.
حالات روحی سودایی‌ها به این شرح است: ترس از مرگ، تند‌خویی، زودرنجی، تشویش، غضب، بی‌قراری، فکر و خیال، هراس بی سبب، تردید و دودلی، تنهایی و گوشه‌گیری، اندیشه‌های بد و خیالات حزن‌انگیز، وسواس، بی‌خوابی، دیدن رؤیاهای سیاه در خواب، مردم‌گریزی، خودکشی، رؤیاهای مهیّج و کابوس، تحت تأثیر اتّفاقات و اندیشه‌های بد قرار گرفتن، غصّه‌دار و بی‌ثبات بودن.
در هر صورت، شناخت و آگاهی از این مزاج‌ها و طبایع کمک می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشیم و در تصمیمات مهم زندگی، مانند انتخاب شغل و ازدواج و... دقت بیشتری نشان دهیم..
ورزش مناسب هر مزاج
کاهش فعالیت و کم‌تحرّکی، موجب افزایش عوارض فراگیر و شایع چاقی و بیماری‌های مربوط به آن شده است. این روند، موجب افزایش چربی خون و چسبیدن رسوبات آن به دیواره‌های عروق خونی و تشکیل رسوب‌های چربی می‌شود. هر چه بر میزان چربی افزوده شود، از تمایل فرد به تمرین‌های جسمی کاسته می‌شود و مشکل را دوچندان می‌کند. در ادام? این روند، سرانجام در جریان خون‌رسانی به قلب، اختلال ایجاد می‌شود و حمل? قلبی به‌وجود می‌آید. از عوارض روانیِ بیماری‌های قلبی، می‌توان به اضطراب و افسردگی اشاره کرد که بر میزان دردها می‌افزاید.
در این میان، بهترین راه حل این مشکلات، روی آوردن به فعّالیت‌های بدنی، بویژه ورزش است. بر همین اساس است که امام حسین(ع) می‌فرماید: «در تمام طول عمر خود، به صحّت بدن‌هایتان اهتمام ورزید و با مواظبت کردن از آن، سالم بمانید». 8
ورزش برای ایجاد قدرت و جرئت و گسترش مهارت در زندگی و ایجاد هماهنگی میان دستگاه اعصاب و عضلات ـ که لازم? یک زندگی مطلوب و همراه با سلامتی است ـ، تأثیر فراوانی دارد. با داشتن سلامتی و تن‌درستی است که انسان می‌تواند از زندگی خود لذّت ببرد. امام علی(ع) می‌فرماید: «با تن‌درستی، لذّت زندگی، کامل می‌شود».9
از سویی ورزش، مهم‌ترین دارو جهت پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود مزاج و تعادل جسمی و روانی است. با توجّه به این حقیقت است که جهان امروز از ورزش، به عنوان یک وسیل? مفید و مؤثّر و کمک‌کننده در سلامت جامعه باید بهره‌برداری کامل نماید. ارزش و اهمیت ورزش از نظر پزشکان دنیا تا حدّی است که «ویکتور پوشه» ـ از مشاهیر جهان پزشکی ـ به دولتش پیشنهاد می‌کند که در دبیرستان‌ها به جای تدریس زبان‌های یونانی و لاتین، از ورزش استفاده شود، تا به وصیّت «فرانسیس بیکن» عمل شود که می‌گفت: «ورزش کنید تا تن‌درست و سالم باشید؛ زیرا تن سالم برای روان، به منزل? مهمان‌خانه است».
لازم به یادآوری است که انسان برای آن که بتواند سلامت خود را بیش از پیش تضمین نماید، بهتر است که بداند هر کدام از طبع‌ها و مزاج‌های موجود، ورزش ویژه‌ای را می‌طلبد. هر فرد، بسته به نوع مزاج غالب و محیط جغرافیایی‌ای که در آن زندگی می‌کند، دارای استعداد جسمانی خاصی است؛10 یعنی توانایی‌های خاص و منحصر به فردی در انجام دادن یک رشت? ورزشی و یا فعالیت‌های جسمانی دارد. این توانایی‌های متفاوت جسمی، مربوط به تارهای عضلانی متفاوتی است که افراد متعلّق به هر یک از مزاج‌های چهارگانه دارند که به شرح زیر است:
1 و 2. تارهای عضلانی سوداوی و صفراوی
این افراد، دارای تارهای عضلانی صورتی‌رنگ هستند و برای رشته‌های ورزشی‌ای چون: دو، ژیمناستیک، بسکتبال، ووشو، تکواندو و به طور کلّی، ورزش‌های سرعتی، مناسب‌اند. خاصیت تارهای عضلانی صورتی، این است که قطور هستند و با تمرین‌های ورزشی، تغییر نمی‌کنند؛ زیرا ذاتاً و به دلیل خشکی مزاج در این دسته از افراد، به این صورت هستند. تنفّس و تمرین‌های هوازی در بهبود عملکرد آنها دارای نقش بسیار مهمی است و با انجام دادن تمرین‌های مناسب (ورزش‌های پیش‌گفته) می‌توانند سیستم هوازی خود را تقویت کرده، به عملکرد بهتر عضلات خود در ورزش کمک کنند.
3. تارهای عضلانی دَمَوی
این افراد، معمولاً دارای حجم زیادی از تارهای عضلانی قرمز هستند و برای ورزش‌هایی مانند: وزنه‌برداری، جودو، کشتی و به طور کلّی، ورزش‌های سنگین، مناسب‌اند.
4. تارهای عضلانی بلغمی
این افراد، دارای تارهای عضلانی سفید هستند و بیشتر می‌توانند به ورزش‌های آبی، مانند: شنا و واترپلو بپردازند. چون افراد بلغمی‌مزاج، ذاتاً استعداد تولید و ذخیر? چربی زیر پوستی را دارند، در موقع فعالیت زیاد جسمانی، عضلات آنها می‌توانند از چربی ذخیره شده در زیر پوست، برای تغذیه و جلوگیری از تجمّع اسید لاکتیک استفاده کنند. به همین دلیل، ورزش‌های آبی ـ که فشار یکنواختی را از همه طرف به بدن وارد می‌کنند، بویژه اگر همراه با حرکات سریع باشند و باعث تولید اسید لاکتیک اضافه در بدن و نیاز عضلات به تغذی? فوری شوند ـ می‌توانند یکی از بهترین راه‌های حفظ تناسب اندام در افراد بلغمی‌مزاج باشند، بدون این که هیچ گونه ضرری به بدن آنها برسد. این افراد، استثنائاً اگر تمرین‌ها و تغذی? درست داشته باشند، می‌توانند در بعضی ورزش‌های قدرتی، مانند: وزنه‌برداری و کشتی نیز فعالیت کنند.
