خون نوعی بافت است. در واقع می توان گفت خون اولین بافتی است که بشر آن را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است. حجم خون انسان حدود 5/5 لیتر است.

از حدود سال 1996 مشخص شد که خون از دو قسمت تشکیل شده. این دو قسمت عبارتند از سلول ها و نیز مایعی که به طور منظم و یک طرفه در سیستم چرخشی بسته ای در جریان است و توسط انقباضات ریتمیک قلب به جلو رانده می شود. برای آشنایی با دستگاه گردش خون اینجا را کلیک کنید.

این دو قسمت خون سلول های خونی و پلاسما نامیده می شوند.

پلاسما چیست؟

پلاسما مایع شفاف متمایل به زرد و نسبتاً چسبناکی است که هنگام سانتریفوژ خون، در سطح قرار می گیرد (سانتریفوژ دستگاهی است که با سرعت می چرخد و باعث جدا شدن اجزای خون می شود). پلاسما بخش آبکی خون است و حاوی بیش از 90 درصد آب است. 10 درصد دیگر پلاسما را مواد محلول تشکیل می دهد که شامل پروتئین های پلاسما (7درصد)، نمک های غیر آلی و چندین ترکیب آلی مانند اسید های آمینه، ویتامین ها، هورمون ها ولیپوپروتئین ها (لیپید+پروتئین) است.

سلول های خونی چه هستند؟

حدود 45 تا 55 درصد حجم کل خون را سلول های خونی تشکیل می دهند. سلول های خونی شامل گلبول های قرمز (اریتروسیت ها)، گلبول های سفید (لکوسیت ها) و پلاکت ها است. 

هنگامی که اجزای خون به وسیله دستگاه سانتریفوژ از هم جدا می شوند، گلبول های قرمز در پایین ترین لایه قرار می گیرند (این لایه قرمز رنگ است و 42 تا 47 درصد حجم کل خون را تشکیل می دهد). لایه ای که بلافاصله روی آن قرار می گیرد به رنگ سفید یا خاکستری است و از گلبول های سفید تشکیل شده است. لایه نازکی از پلاکت ها که با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیست، گلبول های سفید را می پوشاند. 

گلبول های قرمز: گلبول های قرمز خون یا اریتروسیت ها، هسته واندامک داخل سلولی ندارند و حاوی پروتئین حامل اکسیژن یعنی هموگلوبین هستند. در شرایط طبیعی این سلول ها هرگز سیستم گردش خون را ترک نمی کنند. غلظت طبیعی گلبول قرمز در خون مردان بیشتر از زنان است.

از لحاظ عملکرد، مهم ترین وظیفه گلبول قرمز انتقال اکسیژن از ریه به بافت ها و دفع دی اکسید از بافت ها به ریه بوده و در نقل و انتقال اکسیژن نقش عمده ای را ایفا می کند.

گلبول های سفید: گلبول های سفید یا لکوسیت ها وظایف مختلفی در بدن دارند که یکی از اساسی ترین آن ها اایجاد سد های دفاعی در برابر عفونت ها است. گلبول های سفید از طریق گردش خون در سراسر بدن گردش کرده و در موارد نیاز فعال می شوند و از دیواره عروق (رگ ها) عبور می کنند و توانایی های دفاعی از خود نشان می دهند.

سرم چیست؟

اگر خون از سیستم چرخشی خارج شود، لخته می شود. این لخته حاوی عناصر سلولی و مایع روشن زردی به نام سرم است که از ماده منعقد (لخته) جدا می شود.