هر چند آزمونهای «قلم و کاغذی»، معمولترین نوع ارزشیابی پایانی قلمداد میشوند، اما ارزشیابی عملکردی نیز میتواند نوع قابل استفاده و مناسبی از ارزشیابی پایانی باشد. سنجش عملکردی، در حقیقت آزمونی عملی است که با استفاده از ابزار و وسایل، دانش عملی و محتوایی دانشآموزان و همچنین توانایی آنان را در به کارگیری دانش فراگرفته شده، برای استدلال کردن و حل مسأله، میسنجد.
در ارزشیابی مهارتها، از فهرست موارد ارزشیابی استفاده میکنند و جریان پیشرفت دانشآموز به وسیلهی آن پیگیری میشود. بنابراین، نوعی ارزشیابی تدریجی است.
آزمون عملکردی، نوعی ارزشیابی پایانی است. در آزمون عملکردی، فراگیران در یک موقعیت عملی قرار میگیرند تا در جریان کار به نتیجههای مشخصی دست یابند. اصولا" آنچه در کنار فرآیندها ارزشیابی میشود، سنجش بازده و حاصل یا «برون داد» کار است و اگر مسیر طی شده تا دستیابی به نتیجه، مورد توجه باشد، سؤالهای مرحلهای میتوانند راه رفته را بسنجند.
در این آزمونها، از دانشآموزان خواسته میشود تا مسائل معنیدار علمی، نظیر مسائلی که در زندگی روزمره با آن روبهرو میشوند را حل کنند. برای مثال، یک آزمایش طراحی، اجرا و نتیجههای حاصل از آزمایش را تحلیل کنند. اجرای یک تحقیق، نوشتن مقاله، تجدید نظر در متن یک نوشته، بحث و بررسی در مورد یک متن نوشته شده و نقد آن، تحلیل مسائل جاری، همکاری با دیگران و درگیر شدن در بحثها، همه فعالیتهایی هستند که انتظار میرود دانشآموزان در زندگی واقعی با آنها روبهرو شوند. بنابراین، دانشآموزان در موقعیت واقعی حل مسأله قرار میگیرند و به آنان فرصت داده میشود با استفاده از ابزار و منابع موجود که در اختیارشان قرار داده شدهاند، با مسأله به صورت فعال برخورد کنند، روشهای مختلف حل مسأله را آزمایش و بررسی کنند، دربارهی نتایج حاصل از هر پرسش قضاوت کنند و در جریان آزمایش و تجربه و داوری، راهحل مورد نظر و مناسب را پیدا کنند
در آزمونهای عملکردی، باید توجه داشت که:
1. نتیجهی عملکردی که باید اندازهگیری شود، به روشنی مشخص شده باشد.
2. جریان و وضعیت آزمون، بتواند با درایت و واقعبینی، متناسب با نتیجههایی باشد که باید اندازهگیری شوند.
3. در جریان تدریس، توضیحات روشنی راجع به وضعیت و جریان این آزمون، ارائه شوند.
4. ملاکهای مناسبی برای ارزیابی عملکرد، پیشبنی و طراحی شده باشند
محمود جمالی
