این نوع از ارزش­یابی با هدف سنجش میزان پیشرفت فراگیری و دستیابی فراگیران به انتظارات و عملکردهای از پیش تعیین شده صورت می­گیرد. میزان پیشرفت دانش­آموزان، با حدود انتظارات برنامه­ی درسی مقایسه می­شود.

امروزه، آموزش و پرورش به عنوان راهی تصور می­شود که نسل آینده را به طور مؤثر آموزش می­دهد و می­کوشد آنها را شهروندانی مفید و مژثر بارآورد تا آموخته­های ایشان در طول زندگی مورد استفاده و بهره­برداری قرار گیرند. با توجه به این هدف­ها، ضروری است که جریان آموزش و ارزش­یابی، ملاک­ها و معیارهای آموزشی را هدف قرار دهند و افرادی مشتاق دانش تربیت کنند. اگر کسب دانش در سنین نوجوانی احساس ناتوانی و ناامیدی ایجاد کند، چگونه می­توان افراد جامعه را در سنین بالاتر مشتاق آموزش کرد؟ برای ایجاد شور و اشتیاق در افراد جامعه، نسبت به آموزش مداوم، نسبت به آموزش مداوم، آموزش باید موفقیت به بار آورد و رضایت­بخش باشد و فراگیران فرصت­های متعددی برای شکوفایی استعدادهای خود داشته باشند.

با چنین رسالتی، معلم تلاش می­کند که برنامه­ای مناسب برای آموزش هر فراگیر تدارک ببیند. مسؤولیت وی هنگامی پایان می­یابد که فراگیری صورت گرفته باشد و همه­ی دانش­آموزان به هدف­های آموزشی که ملاک­ها و معیارهای آموزش به شمار می­روند، دست یابند.

ارزش­یابی فراگیر محور

در این ارزش­یابی، معیار ارزش­یابی هر دانش­آموز، میزان پیشرفت اوست. بنابراین، وضعیت فعلی هر فراگیر، با وضعیت پیشین او مقایسه می­شود. در ارزش­یابی مستمر، معلم به پیشرفت فردی توجه دارد و بازخوردهای مناسبی را از پیش فراهم می­آورد تا به هر فراگیر بر اساس نیاز و احتیاجش کمک کند و به هیچ وجه، او را با دیگری مقایسه نمی­کند. در حقیقت، معلم ملا­های آموزشی را به فراخور حال و دانش­آموزان مورد توجه قرار می­دهد و مسیری را فراهم می­کند تا دانش­آموز با طی آن، به هدف­های آموزشی دست یابد. این روش موجب رشد و پیشرفت همه­ی دانش­آموزان می­شود. حتی فراگیران کندآموز نیز، جایگاه مناسبی پیدا می­کنند؛ نه تنها طرد       نمی­شوند، بلکه به خوبی پیشرفت می­کنند. در امتحان­های پایانی، دانش­آموزان با سطح معینی از عملکردهای مورد انتظار مقایسه می­شوند که معلم، آنها را بر اساس برنامه­ی درسی و شرایط دانش­آموزان، در محدوده­ی دانش، نگرش و مهارت تعیین می­کند. 

در ارزش­یابی مستمر ، معلم «کیفی نگر» است؛ یعنی به چگونگی برخورد دانش­آموز در انجام فعالیت و پرسش­ها و پاسخ­ها توجه می­کند و بر این اساس، قضاوت می­کند. این قضاوت امری کیفی است که بنابر ضرورت می­تواند با معیارهای معین کمی بیان شود.

مفهوم ارزش­یابی در رویکرد نوین علوم تجربی

با توجه به آنچه بیان شد، ارزش­یابی معنی­های جامعی می­یابد. ارزش­یابی در برنامه­ی درسی علوم تجربی «فرآیند تعیین کردن، به دست آوردن و جمع­آوری اطلاعات توصیفی و قضاوتی درباره­ی مجموعه­ی هدف­ها، طرح و اجرای برنامه­های پیش­بینی شده­ی درسی است که به نتیجه­گیری شایسته برای تصمیم­گیری و پاسخ به نیازهای آموزشی فراگیران و درک بهتر موقعیت آموزشی و ارتقای آن می­انجامد.»

این تعریف، مفهوم توسعه یافته­ای از ارزش­یابی را بیان می­دارد که تنها به نمره دادن و سنجش دانش­آموز محدود نیست. ارزش­یابی فرآیند است؛ یعنی مجموعه­ای از اعمال مداوم، مستمر، هدفمند و پویاست و به یک مقطع زمانی محدود نمی­شود. پیوستگی و مداومت باعث می­شود تا فاصله­ی آموختن و آزمودن، به حداقل ممکن کاهش یابد و این کاهش زمان آموزش و سنجش، اضطراب آزمون­های سنتی را از بین می­برد و فرصت آموختن بهتر را فراهم می­آورد.

از سوی دیگر، این فرآیند مجموعه­ی هدف­ها را در بر می­گیرد. بنابراین، ارزش­یابی در درس علوم­تجربی،       هدف­های دانشی، مهارتی و نگرشی را پوششش می­دهد.

ارزش­یابی در برنامه­ی درسی علوم تجربی، به توصیه­های بین­المللی از جمله پروژه­ی «⁺2000 » توجه خاص داشته است. این پروژه، در ارتباط با سواد علمی فناورانه، به مواردی توجه کرده است که بخشی از آنها به عنوان نکات اساسی قابل توجه در آموزش علوم ذکر می­شوند:

1.     لازم است که سنجش بخش مکمل فعالیت­های تدریس و یادگیری باشد (تدریجی و تکوینی)؛ نه آن که اضافه بر تدریس و پس از اتمام آن انجام شود. سنجش باید تمام هدف­ها، ارجحیت­ها و محتوای دوره­ی آموزشی را پوشش دهد.

2.     هدف از ارزش­یابی آموزشی، ارتقا و بهبود کیفیت مواد آموزشی و روش­ها و فنون تدریس است. پس لازم است، به جای آن که فقط به پاسخ­های صحیح دانش­آموزان در آزمون­ها توجه کنند، به شیوه­های پاسخگویی ایشان و نظریه­های ابراز شده در پاسخ سؤال­ها توجه شود.

3.     علاوه بر توجه به جنبه­های روان­شناختی یادگیری، لازم است به فعالیت­های گروهی افراد عنایت شود و شیوه­های نوین، با دیدگاه جامعه­نگر به وجود آیند.

4.      دانش، مهارت و نگرش­هایی که ارزیابی می­شوند، لازم است در برنامه­ی روزانه­ی مناسب برای        دانش­آموزان، گنجانده شده باشند.

5.     لازم است که بخش ارزش­یابی، آشکارا به صورت بخشی ضمنی آموزش مبتنی بر ساختارگرایی درآید و با تعدیل روش­ها، ارائه­ی فعالیت­ها و ارزیابی دقیق جواب­های دانش­آموزان، گام­هایی برای بهبود       آزمون­های پایانی برداشته شود.

6.     لازم است که سنجش و ارزش­یابی روی رفتارهای آشکار، جنبه­های اخلاقی و نگرش­های دانش­آموزان، به گونه­ای مستند و مبتنی بر تجربه­ها و رفتارهای روزانه متمرکز شود.

7.     لازم است که روش­های ارزش­یابی، در جهت فراگیری اطلاعات، تنظیم اطلاعات و استفاده از آنها رشد کنند

قدرت ا.. اسلامی