به دلیل اهمیت حوزه شناختی طبقه بندی آن به صورت زیر بیان می گردد .
1- دانش : منظور یادآوری آموخته های قبلی است.
2- فهمیدن : درک منظور یا مقصود یک مطلب است . مثلاًدانش آموز بتواند موضوعی را به اختصار توضیح دهد و یا از یک فرمول برای حل مسئله استفاده کند و ...
3- کار بستن : توانایی استفاده از امور انتزاعی ، قواعد و فوانین و ... در موقعیت های عینی و عملی .
4- تحلیل : توانایی شکستن یک مطلب یا موضوع به اجزا یا عناصر تشکیل دهنده آن . مثلاًخود دانش آموز کشف کند و در کتب نباشد .
5- ارزشیابی : توانایی قضاوت یا داوری کمّی و کیفی در باره ی امور ، با توجه به ملاک های معین . مثلاً اگر دانش آموز بتواند مطلب یک فصل را با یک فصل دیگر مقایسه کند .
6- ترکیب : توانایی کنار هم گذاشتن عناصر و اجزا برای ایجاد یک الگو یا ساختار نو . مانند اختراعات
در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی تا حد ممکن مراحل دانش و فهمیدن 60 تا70 درصد و بقیه 30تا40 درصد سؤالت را شامل شوند .
نقش جدول مشخصات آزمون:
برای اینکه بتوانیم از مجموع بزرگی از سؤال های ممکن برای یک موضوع یا محتوای درسی نمونه ای را که به خوبی معرف محتوا و هدف های درس باشد ، انتخاب کنیم از جدول مشخصات استفاده می کنیم .
در تهیه جدول مشخصات معمولاًستون افقی را بعد محتوا و ستون عمودی را بعد هدف در نظر می گیرند .
آزمون های کتبی اندازه گیری پیشرفت تحصیلی :
الف – عینی : هم سؤال و هم جواب در اختیار دانش آموز است و در تصحیح آن نظر شخصی هیچ گونه دخالتی ندارد .
ب-غیر عینی (ذهنی) : دانش آموز خودش پاسخ را ساخته یا تولید می کند و در تصحیح آن ممکن است نظر شخصی مصحح دخالت کند و شامل سه نوع زیر می باشند:
الف : آزمون های تشریحی که به دو صورت زیر می باشد: 1-گسترده پاسخ
2-محدود پاسخ
ب-کوته پاسخ
آزمون های تشریحی گسترده پاسخ:
از لحاظ زمان پاسخدهی و هم از جهت مقدار مقدار پاسخ آزادی کامل دارد . این گونه سؤال ها برای سنجش هدف های تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی مناسب هستند .
آزمون های تشریحی محدود پاسخ:
از لحاظ زمان پاسخدهی و هم از نظر مفدار پاسخ ، محدودیت هایی قائل هستند . این گونه سؤال ها برای سنجش سطوح فهمیدن ، کار بستن و تحلیل مناسبند .
محاسن آزمون های تشریحی :
1- آسان بودن تهیه آن نسبت به آزمون های عینی
2- توانایی پاسخ دادن به سؤال ها را می سنجد و نه توانایی انتخاب آنها را .
3- بر روش مطالعه دانش آموزان تأثیر مثبت به جای می گذارد .
معایب آزمون های تشریحی :
1- نمونه کوچکی از محتوای درس و هدف های آموزشی را اندازه می گیرد . (به دلیل وقت گیر بودن)
2- تصحیح آنها با دقت و به طور عینی انجام نمی شود .
3- تصحیح آنها بسیار وقت گیر است.
قواعد تهیه سؤال های تشریحی :
1- به دلیل کم بودن تعداد آنها ، سؤال ها به طور مستقیم به هدف های آموزشی مربوط شوند .
2- در طرح این گونه سؤال ها هدف هایی مد نظر باشد که با سایر انواع آزمون ها به خوبی قابل اندازه گیری نباشدند پس بهتر است برای اندازه گیدی هدف های دانش به کار نروند .
3- صورت سؤالات با عبارات و کلمات واضح و روشن باشد و از کلی گویی و ابهام پرهیز شود .
4- حق انتخاب چند سؤال از میان تعدادی سؤال داده نشود زیرا 1-تهیه سؤالاتی که از نظر دشواری در یک سطح باشند دشوار است 2-به دلیل تمایل آزمون شوندگان قوی تر به سؤال های دشوار ،این نوع سؤال ها به ضرر این گونه افراد است .3-آزمون شوندگان توانایی انتخاب سؤال هایی که جوابشان را بهتر می دانند ، ندارند .
5- برای پاسخ گویی به سؤالات زمان کافی در نظر گرفته شود .
6- با افزایش سؤالاتی که جواب کوتاه نیاز دارند ، از مشکل ضعف در نمونه گیری آزمون های تشریحی بکاهیم.
قواعد تصحیح سؤال های تشریحی :
1- پاسخ سؤال ها بر اساس هدف آن تصحیح شود .
2- پاسخ نمونه برای هر سؤال به عنوان کلید تهیه شود .
3- پاسخ ها سؤال به سؤال تصحیح شوند و نه ورق به ورق .
4- هنگام تصحیح ورقه از شناسایی نام صاحبان آن خودداری شود .
5- به نمرات سؤال هایی که قبلاً تصحیح شده اند نگاه نکنید .
6- از روش های متنوع نمره گذاری استفاده شود که عبارتند از :
الف- روش تحلیلی : پاسخ به اجزای کوچکتری تقسیم شده و برای هر جزء نمره ی
جداگانه در نظر گرفته می شود .
ب- روش کلی : در آن تصحیح کننده کل سؤال را خوانده و یک برداشت کلی از آن
کرده و به آن نمره می دهد .
پرسش شفاهی : از این پرسش ها (به دلیل مشکلات فراوانشان) بهتر است در طی فرایند آموزش و به صورت غیر رسمی استفاده می شود و از آن جهت مقاصدی چون بیان مشکلات دانش آموز و هدایت دانش آموز در جهت فرایندهای فکریش بهره برد .
آزمون کوته پاسخ :
در جواب این سؤالات از کلمه ، عبارات ، جمله ، عدد ، یا علامتی استفاده می شود و برای هدف های سطح پایین مناسبند .
انواع آزمون های کوته پاسخ:
1- پرسشی :سؤال به صورت یک جمله استفهامی طرح می شود .
2- کامل کردنی :سؤال به صورت جمله ی ناقص (که دارای یک جای خالی است) طرح می شود.
3- تشخیصی : سؤال به صورت یک موضوع یا مطلب ارائه شده و آزمون شونده باید جواب آن را تداعی کند .
