مقدمه:
همان گونه که تدریس دروس از نظر اهمیت در درجه اول قرار دارد ولی ارزشیابی نیز در آموزش نقش مهمی را ایفا می کند و بازخوردهای روانی و اجتماعی فراوانی دارد .
به عنوان مثال :نمره ی دانش آموز می تواند ملاک ارزشیابی های دیگر برای دانش آموزان (چه در مدرسه و چه در خارج از آن ) قرار گیرد و چه بسا نقش سرنوست سازی را در زندگی او ایفا کند و هم چنین نمره ی دانس آموز و نگرش او در باره ی سادگی یا دشواری سؤالات و غیره می تواند در درس خواندن دانش آموز و نیز انگیزه ی بعدی او برای درس خواندن و تصمیم های آینده اش نقش ایفا کند .
در این مقاله سعی شده است تا انواع روش های ارزشیابی و انواع آزمون هایی که در ارزشیابی به کار می روند را نام برده و شرح مختصری از آنها بیان شود .
در این مقاله درباره ی نحوه ی ارزشیابی انواع هدف های آموزشی بحث شده است و هدف های آموزشی به شرح زیرند :
1- هدف هایی که به دانستن درباره ی امور مربوت می شود .
2- هدف هایی که به دانستن نحوه ی انجام دادن عمل یا کاری مربوط می شوند .
ارزشیابی :
« ارزشیابی به یک فرایند نظامدار برای جمع آوری ، تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود به این منظور که تعین شود آیا هدف های مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزان»
در فرایند ارزسیابی داوری ارزشی با توجه به کیفیت به عمل می آید .
ارزشیابی خود شامل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و ارزشیابی آموزشی است . در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی کیفیت را به عنوان میزان دستیابی دانش آموزان به دانش ها و مهارت ها که از آنها انتظار می رود تعریف کرده اند ولی در ارزشیابی آموزشی به طور کلی کیفیت به صورت تناسب داشتن موضوع مورد ارزشیابی با هدف های مورد نظر تعریف می شود .
آزمون :
« آزمون وسیله ی اندازه گیری نمونهای از ویژگی ها یا صفات روانی است »
از جمله ویژگیهای روانی می توان :هوش، خلاقیت، یادگیری، انگیزش، نگرش و ... را نام برد که این ویژگی ها را به طور غیر مستقیم و توسط آزمون اندازه می گیرند .
در آزمون به دلیل عدم دسترسی به ویژگی های روانی ، از رفتارهایی که معرف ویژگی های روانی فرد هستند استفاده می شود .
مراحل ارزشیابی :
الف-مرحله طراحی ( چه کاری انجام خواهیم داد )
ب-مرحله فرایندی ( چگونه آن را انجام می دهیم )
پ-مرحله فرآورده ای (چگونه آن را انجام دادیم )
الف :مرحله طراحی خود شامل بخش هایی است :
1- تحلیل موقعیت : در آن سوابق اطلاعاتی را جمع آوری می کنیم که می تواند ما را در تشخیص موانع و محدودیت ها یاری داده و یک برآورد واقع بینانه از امکانات را نیز به دست دهد .
2- تعیین و توصیف هدف ها :
انواع هدف های ارزشیابی :1-کلی: به دلیل کلی بودن مبهم بوده و به سادگی قابل اندازه گیری نیستند.
2-جزیی: اندازه پذیرند .
هدف های کلی :الف-هدف های فرایندی :اشاره به اقداماتی که ضمن اجرای برنامه انجام می گیرد .
ب-هدف های فراورده ای : اشاره به نتایج کوشش ها و اقدامات
هدف های فراورده ای در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی بیشتر مد نظر هستند .
3- توصیف پیش نیاز ها یا رفتارهای ورودی :
رفتارهای ورودی همان پیش نیازها یی هستند که یادگیرنده پیش از شروع به یادگیری هدفهای تازه باید آن را کسب کرده باشد . معمولاً سنجش رفتارهای ورودی در آغاز سال تحصیلی یا در ابتدای یک درس تازه انجام می گیرد .
4- انتخاب و تولید وسایل اندازه گیری :
معلم می تواند وسایل اندازه گیری هم چون آزمون ها ، پرسشنامه ها و ... را تهیه کرد .
5- توصیف راهبردها یا استراتژی ها :
یعنی مراحل تدریس یک موضوع به ترتیب مشخص شده و مطالب آموزش داده شده در هر بخش به صورت درست معین گردد .
6- انتخاب طرح پژوهشی :
یعنی پژوخش در این مورد که آیا تأثیر برنامه ی آموزشی فیلی بیشتر بوده یا برنامه های آموزشی دیگر
7- تدارک برنامه ی زمان بندی :
یعنی ارزشیاب ، فهرستی از فعالیت های اصلی مربوط به اقدامات پیشنهادی و زمان شروع و خاتمه هر یک از آن فعالیت ها را مشخص کند .
ب-مرحله ی فرایندی یا اجرایی :تصمیم در باره ی اقدامات عملی یا اجرایی .
پ-مرحله ی فراورده ای : تصمیم گرفتن در پاین برنامه .
هدف اصلی : جمع آوری داده هایی که متخصص ارزشیابی را در تصمیم گیری هایش در بارهی اثر بخشی کلی روش آموزشی ، برنامه درسی ، پروژه آموزشی و ... کمک نماید .
در این مرحله باید گزارش نهایی درباره ی هدف ها ، روش ها و بازده ها تهیه شود و در قالب نمرات و گزارش آن را به یادگیرندگان و اولیا تحویل داد .
نتایج بدست آمده از این مرحله می تواند برای آموزش های آینده و تعیین اثر بخشی برنامه ی آموزشی حال مفید واقع شود .
دو اقدام ضروری در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی :1-تعیین هدف های آموزشی
2-سنجش یا اندازه گیری عملکرد یادگیرندگان
طبقه بندی هدف های آموزشی:
1- حوزه شناختی : هدف های این حوزه با فعالیت های ذهنی و فکری سر و کار درند . این حوزه مهم ترین حوزه یادگیری است.
2- حوزه عاطفی : که شامل هدف هایی است که تغییرات حاصل در علاقه ، نگرش ها ، ارزش ها و نیز رشد ارج شناسی و سازگاری را نشان می دهد .
3- حوزه روانی – حرکتی : که به زمینه ی مهارت های حرکتی مربوط می شود و تفاوت آن با حوزه ی شناختی این است که :حوزه شناختی صرفاًبه فعالیت های ذهنی و عاطغی و هم به فعالیت های جسمی نیاز دارند .
