رضایت خاطری که از انجام یک کار نیک به انسان دست می دهد, به خصوص وقتی که آن کاربرای خدا و رضای او صورت می گیرد,بالاترین اجروپاداش معنوی است.

معلم نیز آن گاه به پاداش خود می رسد که نتیجه کار خود را مناسب و مطلوب  یابد واین مهم میسر نمیشودمگر انکه روی یافته های خود با اطمینان کافی درباره شاگردانش قضاوت کند.در گذشته این تصور وجود داشت که هر گاه فردی در یک موضوع دانش و تخصص لازم را داشته باشد می تواند اموزش ان موضوع را نیز به عهده بگیرد.

امروزه داشتن دانش و تخصص در یک موضوع برای اشتغال به شغل خطیر معلمی در ان زمینه اگر چه شرط لازم به شمار می رود اما کافی نیست.کسی که به کار اموزش و پرورش اشتغال می ورزدعلاوه بر دانش و تخصص در موضوع مورد تدریس می باید به دانش و مهارت علمی در اصول و روشهای تربیتی نیز مجهز باشد.

ازجمله فنون تعلیم و تربیت که هیچ معلمی از ان بی نیاز نیست اشنایی با شیوه های نوین ارزشیابی است.ارزشیابی از یک طرف به عنوان عامل کنترل کننده تمامی عناصر تعلیم و تربیت مانند هدف و برنامه, روش و وسایل اموزشی و از طرف دیگر به عنوان روشی برای شناخت هدایت فعالیتهای تحصیلی دانش اموز به شمار       می رود .سنجش و ارزشیابی یکی از ارکان اصلی و جدایی ناپذیر اموزش و پرورش است.بنابراین یکی از صلاحیتهای فردی برای احراز شغل معلمی داشتن دانش نظری و مهارت عملی در زمینه ارزشیابی است.

از انجا که شناخت انسان این موجود شگفت افرینش با چنان خصایص مدغم و پیچیده که دائمادر حال تغییر و تحول است با کمالی فزاینده برای نیل به اصل کمال شتابان پیش

می تازد کاری بس دشوار است بنابراین انجام ان از عهده وسایل محدودی چندساخته نیست . این مسئله معلمان را یاداور می شود که نباید در شناخت و ارزشیابی دانش اموزان خود را به این وسایل محدود ومقید سازندو از ارزیابی جنبه های کلی شخصیت علایق و نگرشهای انان غافل بمانند

اهمیت و لزوم ارزشیابی در آموزش و پرورش

اموزش وپرورش فرایندی متشکل و بهم پیوسته است که تمامی اجزای آن به گونه ای سازمان یافته و در ارتباط با یکدیگر برای رسیدن به هدفی معین فعالیت میکنند.

همه این فعالیتهای متشکل و سازمان یافته به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار, نگرشها, علایق, تواناییها, مهارتها , طرز تلقی, اعتقادات و به طور کلی در همه ویژگیهای   دانش اموز صورت   می گیرد.

تغییراتی که بدین ترتیب در دانش آموز ایجاد می شود((هدفهای اموزش و پرورش))است. بنابراین هدفهای اموزش و پرورش انهایی هستند که دانش اموز می کوشد که تحت شرایط آوزشی و پرورشی و با توجه به امکانات به انها دست یابد.

برای رسیدن به هدفهای آوزش و پرورش فعالییتهایی باید صورت گیرد.کلیه فعالییتهایی که از طرف دانش اموز و با راهنمایی مدرسه و معلم انجام میشود ((برنامه))نامیده    میشود.اجرای برنامه های آموزش و پرورش به صورتهای گوناگون امکان پذیر است.تدریس یا اموزش عبارت است از :ایجاد شرایط مناسب اموزشی و پرورشی برای دانش آموزان وهدایت یادگیری انان,.چگونگی ایجاد این شرایط و نحوه اجرای برنامه ها ((روش))نام دارد.

همه امکانات و وسایلی که با توجه به هدف, برنامه ,وروشهای اموزش و پرورش به کار گرفته می شود ,جزو ((وسیله اموزشی))است.کتابهای درسی و کلاس درس کتابخانه,ازمایشگاه,کارگاه ,نمازخانه...وسیله اموزشی هستند.

و در پایان هر یک از برنامه های اموزشی,معلمان علاقمندندتا بازده فعالیتهای اموزش و پرورش و به عبارت دیگر تغییرات حاصل در رفتار دانش ا.موزرا مورد بررسی وبازبینی

قرار دهندتا معلوم دارند چه اندازه به هدفهای مورد نظر رسیده اند , این قسمت از جریان آاموزش و پرورش را((ارزشیابی))می نامند.در اصل: ((ارزشیابی یعنی گرد اوری اطلاعات, تجزیه وتحلیل, مقایسه انها با معیارهای معین ودر نهایت ارزش گذاری وتصمیم گیری در موردآنها.))

بنابراین,هدف,برنامه,روش,وسایل اموزشی و ارزشیابی پنج عنصر مهم اموزش و پرورش به شمار می روند که جریانی متشکل و به هم پیوسته را تشکیل می دهند و ارزشیابی یکی از ارکان مهم اموزش و پرورش وبخش جدایی ناپذیر ان است. نقش ارزشیابی نظارت بر تغییرات رفتاری دانش اموزان به طور اخص و نظارت بر کارایی سایر عناصر اموزش و پرورش به طور اعم است. براین اساس,ارزشیابی تنها به امتحانات پایان هر یک از مراحل تحصیلی و یا پایان هر نیمسال ویا پایان ترم محدود نمی شود بلکه به عنوان وسیله ای برای هدایت مستمر یادگیری دانش اموزان و مقاصد گوناگون همراه با فراینداموزش و پرورش و در جهت تسهیل تحقق هدفهای ان به کار می رود.

به طور کلی اهمیت و لزوم ارزشیابی را می توان از سه دیدگاه مورد توجه قرار داد:

الف)از نظر معلم

معلم برای برنامه ریزی,تدریس و تصمیم گیری اگاهانه در فرایند اموزش و پرورش به اطلاعات زیادی در زمینه امادگی و پیشرفت تحصیلی دانش اموزان و بازده فعالیتهای کلاس نیاز دارد. نتیجه ارزشیابی های مستمر و مبنی بر موازین علمی او را قادر خواهد ساخت که پاسخ بسیاری از پرسشهای زیر راپیدا کند و بر اساس این آگاهیها در مورد برنامه ریزی تدریس تصمیم درستی بگیرد.

-آیا دانش اموز تمامی مطالب تدریس شده را اموخته؟

-آیا لازم است بعضی  از مطالب تدریس شده مجددا مرور شود ؟

-آیا روش تدریس معلم برای رسیدن به هدفهای تعیین شده مناسب است یا نه؟

آیا...

ب)از نظر دانش آموز

چنانجه ارزشیابی به نحو مطلوب انجام گیردمستقیما در بهبود یادگیری دانش اموز موثر واقع می شود.زیرا:

ارزشیابی به منظور جلب دقت و کوشش دانش اموز برای یاد گیری,انگیزه ای قوی به شمار می رود.به علاوه وقتی که دانش اموز از روی نتایج ارزشیابی ها در می یابد که هربارنسبت به دفعه قبل پیشرفت نسبی داشته است,احساس موفقیت می کند و این احساس ,رغبت وی را برای کوشش بیشتربرمی انگیزد.

-ارزشیابی مستمر سبب می شود که مطالب اموزشی برای دانش اموزان مرور شودو به حفظ ونگهداری مواد اموخته شده در ذهن انان کمک کند.

-نتایج امتحانات می تواند به عنوان عامل مهمی برای کشف و شناخت استعدادها و قابلیت های دانش اموزان و انتخاب رشته های تحصیلی و شغلی بر مبنای این قابلیت ها مورد استفاده انان قرار گیرد.

ج)از نظر برنامه ریزان اموزشی

واحد های پژوهشی وسازمانهای برنامه ریزی اموزشی از دو طریق می توانند از نتایج ارزشیابی در سطحی گسترده استفاده کنند:نخست از طریق گرداوری نتایج ارزشیابی هایی که توسط معلمان در سطح مدارس انجام می شود ودیگر از طریق انجام پژوهشهای  گسترده تر در سطح کشور بر مبنای نمونه گیری اماری.برنامه ریزان وموءلفان کتابهای درسی وسایر دست اندرکاران برنامه ریزی اموزش و پرورش نتایج حاصل از ارزشیابی را در موارد زیر مورد استفاده قرار می دهند:

-ارزشیابی از کارایی امکانات و تجهیزات اموزشی و روشهای تدریس معلمان,مقررات و ایین نامه های مدارس و کوشش در جهت رفع نارساییهای موجود.

-بررسی چگونگی انطباق برنامه و مواد اموزشی با امکانات و تجهیزات اموزشی مدارس,طول مدت اموزش و نیازها و مقتضیات محلی و منطقه ای.

-مطالعه در میزان کارایی برنامه ها و روشهای اموزشی در تحقق هدفهای تعلیم و تربیت,سیاست وخط مشی کلی اموزش و پرورش ,به منظور اصلاح وبهبود برنامه ها و روشها برای تحقق بهتر خط مشی و هدفهای اموزشی کشور.

 

انواع ارزشیابی

الف)ارزشیابی ورودی:

تمامی فعالیتهای مربوط به جریان اموزش و پرورش برای ایجادتغییرات مطلوب در رفتار دانش اموزان انجام می گیرد. هر نوع تغییر در رفتار ادمی مستلزم امادگی قبلی اوست به عبارت دیگر یادگیری (تغییر رفتار)در هر مورد مستلزم یاد گیری اموری است که پایه و اساس یادگیری بعدی است.به همین دلیل معلم قبل از تدریس هر مطلب اموزشی باید معلوم بدارد که ایا دانش اموزان رفتارهای ورودی و به مفهومی دیگر توانایی و مهارتهایی را که لازمه فراگیری مطالبی است که می خواهد تدریس کند از پیش اموخته اند یا خیر.برای فهمیدن این موضوع نیازمند ارزشیابی ورودی یا تشخیصی هستیم.

بنابر این ارزشیابی ورودی اموخته های پایه یا رفتارهای ورودی دانش اموزان را که لازمه یاد گیری مطالب جدیداست مورد سنجش قرار می دهد..به عبارت دیگر ارزشیابی ورودی عملی است برای قضاوت درباره سطح امادگی دانش اموزان جهت شروع مرحله جدید اموزشی و تصمیم گیری اگاهانه در این مورد.

ومحتوای ارزشیابی ورودی شامل اندازه گیری همه اطلاعات و مهارتهایی است که با مطالب مورد تدریس رابطه مستقیم دارد و دانش اموز باید قبلا انها را فرا گرفته باشد.

ب) ارزشیابی مرحله ای:

به طوری که می دانیم معلم در جریان اموزش و پرورش,هدفهای رفتاری دروس و مواد اموزشی را تهیه می کند وآنها را با  دانش آموزان در میان می گذارد.زیرا شرط لازم هر نوع یادگیری یا تغییر رفتارمستلزم کوشش دانش اموز است و شرط لازم برای استمرار این کوشش ان است که هدفهای درس مورد پذیرش وی قرار گرفته باشد. از طرف دیگر تحقق هدفهای اموزش و پرورش و یاتغیررفتاردانش اموز به تدریج و به مرور زمان امکان پذیر است.معلم برای انکه از چگونگی تحقق هدفهای اموزشی هر بخش از مطلب تدریس شده اگاه شود لازم است اموخته های دانش اموزان را در پایان هر بخش مورد ارزیابی قراردهد.این نوع ارزشیابی که به طور مستمرو در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده ودرطول سال تحصیلی و در دفعات مکرربه صورت روزانه,هفتگی ویا ماهانه انجام می گیرد((ارزشیابی تکوینی و یا مرحله ای))نامیده میشود.

ج)ارزشیابی پایانی:

بالاخره در پایان هر دورره اموزشی معمولا یک ارزشیابی جامع از میزان آموخته های دانش آموزان به عمل می اید. این نوع ارزشیابی را معمولا ارزشیابی پایانی می نامند که ممکن است در پایان هر سه ماهه و یا نیمسال تحصیلی انجام گیرد.ارزشیابی پایانی بر خلاف ارزشیابی مرحله ای که تحقق هدفهای جزیی مطالب اموزشی را مورد ارزیابی قرار می دهد ,معمولا ناظر به ارزشیابی هدفهای کلی اموزشی است .بنابراین سوالات ان به منظور سنجش هدفهای کلی هر یک از دروس و یا مواد اموزشی طرح ریزی می شود.

 

منابع:

- شیوه های ارزشیابی از اموخته های دانش اموزان  موءلفان:حسن پاشا شریفی,علیرضا کیا منش

-معرفی ارزشیابی تشخیصی-اشنایی با طراحی اموزشی _دانشگاه ازاد

-سنجش و اندازه گیری در اموزش و پرورش_حسن پاشا شریفی