« پرورش نواندیشی دانش‌آموزان »
ایجاد تحول در نظام آموزشی، یکی از دغدغه‌های معاصر و آمال تمام ملت‌های رو به رشد است، اما این مهم جز با ایجاد زمینه‌های لازم برای تغییر نگرش افراد در زمینه فرآیندهای یاددهی- یادگیری میسر نخواهد شد. محققان نشان داده‌اند که نواندیشی، جزو توانایی‌هایی است که می‌توان آن را آموزش داد از این رو ایجاد فرصت‌هایی که در آن فراگیرندگان بتوانند آزادانه به تفکر بپردازند و نیز محدود نکردن آنان به مسایل مشخص و کلیشه‌ای به رشد خلاقانه آنها کمک زیادی می‌کند.
همه شاهکارهای بشر در تخیل خلاق او ریشه دارد، پس ما حق نداریم به تخیل بهای کمی بدهیم. نو اندیشی یعنی نوعی تفکر که مستلزم سیالی و ابتکاری است که الگوهای موجود را در هم ریزد و الگوی جدیدی عرضه کند که با شیوه‌های نو به حل مسایل و سازمان‌دهی اطلاعات می‌پردازد.
درباره چگونگی پرورش فکر خلاق، روش‌ها و راهبردهای عملی فراوانی ارایه شده است، اما در نوشته حاضر ده روش مختصر برای پرورش رشد تفکر خلاق و بالنده آورده می‌شود:
1- سؤال: انعکاس از مغز است که می‌خواهد با دریافت جواب از منبعی داناتر خود را سیراب کند. کمی مکث بین سؤال و جواب افکار و ایده‌های مفیدی برای مباحثه به بار می‌آورد.
2- جواب: هنگام پاسخ از به کار بردن کلماتی مانند بلی، خیر، البته، هرگز، مطمئناً و... باید اجتناب کرد، بلکه دانش‌آموز را به سوی معمای تازه‌ای بکشانیم تا ذهنش مشغول جستجو شود. پاسخ باید بین معلومات تازه و معلومات قبلی ارتباط برقرار کند و کوتاه نباشد که در این صورت مثل سؤال بی‌جواب خواهد بود.
3- فضا: در کلاس درس باید فضایی آزاد فراهم کنیم که زمینه کاوش‌های کنجکاوانه یادگیرندگان باشد. بایلر می‌گوید: اگر می‌خواهید دانش‌آموزان مبتکر و مستقل اندیش بار آیند، باید محدودیت‌ها و قید و بندهای آموزشی در کلاس درس را به حداقل برسانید. اگر دانش‌آموزان نگران شکست در فعالیت‌های یادگیری خود باشند و پاسخ‌های نادرست آنان در کلاس درس با تمسخر معلم و دیگر دانش‌آموزان مواجه شود، دانش‌آموزان در حل مسایلشان در کلاس به نحو خلاق موفق نخواهند بود.
4- تخیل: تخیل و تفکر اساس نو اندیشی است. هر اندازه شخص بتواند مطالب تازه در ذهن خود بپروراند، به همان اندازه امکان انتخاب او بیشتر است، اما تخیلی که زیربنای اندیشه نو است، محدود می‌باشد و در آن امکانات اجرایی مطالب پرورده شده مورد نظر قرار می‌گیرد، فلذا باید به تخیلات کودکان احترام بگذاریم. نقاشی‌ها و تصاویر، گفتار و حرکات بدون مقدمه کودکان در جای خود نوعی اندیشه نو و ابتدایی است.
5- تجربه: علاوه بر شرایط معمول و موقعیت‌های متداول، برای دانش‌آموزان باید فرصت متنوع و جدیدی فراهم آورد - به عنوان مثال- در درس علوم بپرسید اگر نیروی جاذبه وجود نمی‌داشت چه اتفاقاتی برای انسان رخ می‌داد؟
اسماعیل عسگری
