مغز یکی از مهمترین اعضای بدن است؛ عضوی که در بدن تمام جانوران نقش مرکز سیستم عصبی را بر عهده دارد، فرمان تمام حرکات ارادی بدن را صادر و تمام احساسات را پردازش می‌کند و در شکل‌گیری شخصیت مؤثر است. مغز هر انسانی حدود 2 درصد از وزن بدن او را شامل می‌شود. بنابراین یک انسان 75 کیلوگرمی مغزی در حدود 5/1 کیلوگرم دارد.
شگفتی‌های مغز انسان به قدری زیاد است که بسیاری از مردم درباره آنها بی‌اطلاعند؛ همان گونه که با روش‌های ساده برای بهبود عملکرد مغز خود در هر سنی بخصوص اواخر میانسالی ناآشنا هستند. مغز انسان قادر است بیش از تعداد کل اتم‌های موجود در دنیا ایده در خود داشته باشد و آنها را تجزیه و تحلیل کند. مغز انسان حدود 100 میلیارد یاخته دارد که به صورت یک شبکه بسیار پیچیده با یکدیگر در ارتباط هستند.
دانشمندان بر این باورند که هر بار که یک فکر جدید به ذهنتان خطور می‌کند یا چیزی را در ذهن خود حفظ می‌کنید یک پیوند عصبی جدید در مغز ایجاد می‌شود. همه این شگفتی‌ها و دانستنی‌های حیرت‌انگیز در مورد مغز انسان کافی است تا افراد را به مراقبت بیشتر از مغز وادارد. با این تمرین‌ها و توصیه‌ها عملکرد مغز را بهبود بخشیده و قدرت حافظه خود را تقویت کنید.
توجه به خواب و خوراک
مغز انسان نیازهای غذایی ویژه‌ای دارد که به عملکرد بهتر آن کمک می‌کند. از همین رو این جمله که «هر چیزی که شما می‌خورید بر نحوه فکر کردنتان تأثیر می‌گذارد» چندان هم بی‌ربط نیست. یکی از جالب‌ترین یافته‌ها در این زمینه خوردن صبحانه است. با هر بار صبحانه خوردن میزان زیادی گلوکز که غذای اصلی مغز است به بدن وارد می‌شود و از همین رو افرادی که صبحانه مصرف نمی‌کنند کارآیی کمتری در مدرسه یا محل کار خود دارند. تحقیق دیگری که در زمینه خوردن صبحانه انجام شده، نشان می‌دهد کودکانی که در صبحانه خود از نوشیدنی‌های گرم و شیرین استفاده می‌کنند، در انجام تست‌های حافظه و توجه بسیار خوب عمل می‌کنند.
همچنین بر نقش مؤثر لوبیا در رژیم غذایی صبح تأکید شده است. این ماده سرشار از پروتئین به همراه نان در برنامه غذایی کودکان باعث می‌شود آنها سخت‌ترین تست‌های مرتبط با آگاهی فکری را به راحتی انجام دهند. دانشمندان بر استفاده فراوان از تخم‌مرغ و سالاد در رژیم غذایی تأکید می‌کنند. در تخم‌مرغ میزان فراوانی کولین وجود دارد که از این ماده در بدن برای تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی استیل‌کولین استفاده می‌شود. کمبود این ماده در مغز همچنین می‌تواند باعث آلزایمر شود و تحقیقات نشان می‌دهد افزایش این ماده در مغز می‌تواند روند فراموشی مربوط به پیری را کند کند. از دیگر غذاهای توصیه شده سالادها هستند که حاوی مقادیر بسیار زیادی آنتی‌اکسیدان‌اند. افزایش آنتی‌اکسیدان‌ها در مغز باعث افزایش قدرت یادگیری حتی در سن بالامی‌شود. بهترین دسر پس از صرف غذا ماست است چراکه دارای تیروزین‌های آمینواسید است و از این ماده در مغز برای ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی و نورآدرنالین استفاده می‌شود. این دو ماده تأثیر زیادی در برطرف کردن استرس دارند. 60 درصد ساختار مغز چربی است، به همین خاطر این قسمت از بدن بیش از هر چیزی به اسید چرب امگا 3 احتیاج دارد.
ماهی و غذاهای دریایی سرشار از امگا3 هستند. به همین دلیل ماهی بهترین غذای مغز است و مصرف همیشگی آن تأثیر مثبتی در کارآیی مغز دارد. در مورد میوه‌ها نیز توت‌فرنگی و تمشک در تقویت حافظه کوتاه‌مدت تأثیر زیادی دارد. عامل مؤثر دیگر در بهبود کارآیی مغز خواب است. در خواب مغز فرصتی برای پردازش اطلاعات و استراحت سلول‌های عصبی پیدا می‌کند و از همین رو کمبود خواب اثرات بدی برای مغز در پی خواهد داشت. همچنین خواب باعث بهبود روش حل مسائل می‌شود. هرازگاهی از «دست غیرغالب» خود استفاده کنید. یک اصل مهم علمی وجود دارد و آن این است که انجام کارها و فعالیت‌های جدید، توانایی و کارآیی مغز را در افراد جوان بهبود می‌بخشد و تأثیری سازنده بر آن دسته از فعالیت‌های مغزی‌ای دارد که در اثر عوامل مختلف (محیطی، کهولت سن و ...) رو به زوال یا کاهش است. قدرت مغز خود را هرازگاهی با انجام فعالیت‌های معمول روزمره با دست غیرغالب تقویت کنید. اگر راست‌دست هستید از دست چپ خود برای غذا خوردن، نوشیدن، شانه کردن موهایتان یا مسواک زدن استفاده کنید. سعی کنید اسم خود را با دست چپ بنویسید و یا موس کامپیوتر خود را در سمت چپ کیبورد کامپیوترتان قرار دهید. عکس همین تمرین‌ها در مورد افرادی که چپ‌دست هستند، صدق می‌کند.
مغز انسان پس از سن 30سالگی به تدریج کارآیی و قدرت اولیه خود را از دست می‌دهد. با استفاده از دست غیرغالب شما در حقیقت هرازگاهی به مغزتان ورزش می‌دهید و نیمکره مخالف را تحریک و جریان خون را در آن تقویت می‌کنید. این عمل فرآیند کهولت مغز را کند کرده و کارآیی و توانایی‌های آن را افزایش می‌دهد. تقویت ارتباط بین دو نیمکره مغز حتی به تعادل فیزیکی نیز کمک می‌کند. ازهمین رو در بسیاری از ورزش‌های جسمی – روانی بر استفاده از هر دو نیمه چپ و راست بدن بطور مساوی تأکید می‌شود.
از مغز خود کار بکشید
از مغز خود کار بکشید چراکه بیکاری بزرگترین دشمن مغز است. می‌توانید همانطور از مغز خود کار بکشید که از بدن خود کار می‌کشید. ورزش‌ها یا تمرین‌های ذهنی که می‌توانند سلامت مغز را در درازمدت حفظ کنند، حل کردن جدول و معما، بازی شطرنج، حفظ کردن اسامی، شماره تلفن و یا حتی لیست خرید است! حفظ کردن اشعار شعرای مختلف نیز مؤثراست. ماشین حساب را کنار بگذارید و جمع و تفریق را ذهنی یا حتی دستی انجام دهید. سعی کنید بطور مداوم خود را با انجام کارهای جدید به چالش بگیرید. کلید موفقیت در انجام هر کدام از این تمرینات ذهنی استمرار انجام آن بطور روزانه و در یک زمان مشخص است. شما با این کار در حقیقت راههای عصبی جدیدی تولید می‌کنید که همواره ذهنتان را فعال و هوشیار نگه می‌دارد.
انگشتان خود را تکان دهید تا مغزی فعالتر داشته باشید
بسیاری از مردم می‌پرسند چرا بچه‌های آسیایی باهوش‌ترند؟ علت این امر می‌تواند بدین خاطر باشد که آنها از انگشتان خود بطور مداوم برای انجام کارهای مختلف استفاده می‌کنند. حتی کودکان زمانی در مدارس از چرتکه برای محاسبات ریاضی خود استفاده می‌کردند.
مطالعات و تحقیقاتی در زمینه استفاده روزانه از چرتکه در میان کودکان انجام گرفته که نتایج آن نشان داده استفاده مکرر از انگشتان، پایانه‌های عصبی مرتبط یا منتهی به مغز را تقویت می‌کند و جریان خون را در مغز تسریع می‌بخشد. می‌توانید از نتایج این یافته‌ها برای افزایش فعالیت‌های مختلف با انگشتان همچون گلدوزی، بافتنی و انجام هنرها و مهارت‌های دستی دیگر استفاده کنید. انجام برخی تمرین‌های فیزیکی نیز در این زمینه مؤثر است. به عنوان مثال یک انگشت خود را روی انگشت کناری آن سوار کنید و آن را با حفظ تعادل بین سایر انگشتان خود بغلتانید. این تمرین بخصوص برای افراد بالای 40 یا 50 سال بسیار مفید است. یک نقشه از مغز انسان نشان داده است پایانه‌های عصبی در سرانگشتان بیشتر از هر عضو دیگر در بدن مستقیماً با مغز در ارتباطتند، بنابراین ورزش و تمرینات مختلف با انگشتان و حتی حرکت دادن مداوم آنها در حقیقت می‌تواند برای تقویت ذهن مؤثر باشد.
موسیقی گوش دهید
در حدود یک دهه پیش یک روانشناس در امریکا در یک تحقیق علمی اعلام کرد گوش دادن به سمفونی موتزارت استدلالات ریاضی انسان را پیشرفت می‌دهد. این یافته او در آن سال واکنش‌های بسیاری در پی داشت چراکه تأثیر موسیقی بر فعالیت‌های مغز را دقیقاً اثبات کرد و از آن روز به بعد از موسیقی‌درمانی برای بهبود بسیاری از اختلالات ذهنی و وسواس‌های روحی – روانی که منشأ عصبی دارند استفاده شد. موسیقی می‌تواند در قالب «درس‌های موسیقی» تأثیر بیشتری بر مغز داشته باشد. محققان با مقایسه کودکان شش‌ساله‌ای که آموزش موسیقی می‌بینند با دیگر کودکان متوجه شدند ضریب هوشی این کودکان دو تا سه امتیاز بیشتر از کودکان دیگر است.
مدیتیشن
کمتر از نیم ساعت در روز برای انجام این عمل کافی است. استوار و صاف بنشینید. چشمان خود را ببندید و به آنچه در آن لحظه احساس و دریافت می‌کنید، تمرکز کنید مثلاً صدای تنفس یا جیک‌‌جیک صبحگاهی گنجشکان. افکار منفی را از ذهن خود دور کنید و با تمرکز انرژی کافی برای مثبت‌اندیشی را به ذهن خود بفرستید.
