کت قهوه اى با شلوار سورمه اى، پیراهن چهارخانه سفید خاکسترى و کفش هاى مشکى. با یک حساب سرانگشتى این ترکیب رنگ و لباس را مى شود بر تن خیلى از مردم کوچه و بازار دید. فرقى هم نمى کند آنها متعلق به چه گروه و طبقه اى باشند یا چه وضع مالى داشته باشند. بى سلیقگى در انتخاب رنگ و نوع لباس به عادت رفتارى بسیارى از مردم تبدیل شده است
در این مواقع، البته بیشترین استدلالى که به گوش مى رسد، این است که در این اوضاع و احوال اقتصادى و با این مشکلات چه کسى مى تواند به فکر لباس پوشیدن و سر و وضعش باشد، اما این که آدم هر روز بدون توجه به رنگ و هماهنگى جنس و طرح آن لباس به تن کند، به اعتبار حرف یک طراح معروف لباس به معناى گشودن درهاى ذهن و جسم به روى یکنواختى و تسلیم شدن به روزمرگى است که آثار آن کمتر از تأثیر مشکلات متعدد اقتصادى و مالى در روحیه و زندگى آدم ها نیست
یک علت پوشیدن لباس این است که انسان خودش را در برابر گرما و سرما حفظ کند، اما اگر این کارکرد عینى و اصلى بهانه استفاده از پوشاک است، کارکردهاى نمادینى هم هست. این که پوشاک مى تواند طرز نگرش فرد به زندگى، اعتقادات و روحیه فرد، جاى او در گروه و جایگاه گروه در سلسله مراتب اجتماعى را نشان بدهد
پیراهن خوش دوخت، کت پارچه اى راه راه و با جلیقه زیر کت که با رنگ شلوار هماهنگ است، خبر از حضور پررنگ سلیقه و دقت در طرز لباس پوشیدن خیلى دیگر از مردم مى دهد
به عقیده کارشناسان امور اجتماعى این که مردم چطور لباس بپوشند و از چه ترکیب طرح و رنگى استفاده کنند، ناخودآگاه در طول روز و در بسیارى از برخوردهاى اجتماعى، روابط دوستانه، ارتباط با همکاران، مراجعان و مشتریان آنها اثرگذار است
دکتر حسن ایمانى فر، مدرس جامعه شناسى طرز لباس پوشیدن را در همین حوزه مورد بررسى قرار مى دهد: «برازنده به نظر آمدن، نوعى رضایت درونى را در فرد به وجود مى آورد که این یک احساس خوشایند شخصى است، اما همین احساس موجب افزایش اتکاى به نفس شده و در جامعه و روابط با اعضاى آن فرد را همراهى مى کند، بویژه در محل کار داشتن ظاهر خوب اهمیت زیادى دارد. البته مقوله پوشش در عین حال که موضوعى بسیار خصوصى است، بى اعتنا به مسائل و امور اجتماعى نیست. در واقع پوشش انسان بستگى کامل به فرد و عرف جامعه دارد. به همین نسبت طرز لباس پوشیدن ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، در دیده شدن، جدى گرفته شدن، موفقیت و ناکامى هایمان مؤثر است. حالا وقتى صحبت از داشتن سلیقه در انتخاب و نحوه پوشش به میان مى آید، فرقى نمى کند فرد چه شغلى داشته باشد، پیر باشد یا جوان، اصل کلى همان است. خوب لباس پوشیدن موجب مى شود در برخورد اول تأثیرى مثبت و خوشایند بر طرف مقابل بگذارد. رعایت این قاعده کلى به این معنا است که اگر شما رئیس یک اداره و سازمان یا یک کارمند و کارگر ساده هستید، خوب لباس بپوشید و به ظاهر و سر و وضع تان اهمیت بدهید»
دکتر ایمانى فر مثالى هم از یک پسر جوان ??-?? ساله اى مى زند که «به قدرى در لباس پوشیدن تناسب رنگها و زیبایى را در نظر مى گرفت که اگر صبح قبل از شروع کار و عصرها بعد از اتمام آن، کسى او را مى دید، نمى توانست حدس بزند که یک کارگر معمولى است و در همه روز با گچ و سیمان سر و کار داشته است»
از زندگى و سیره پیامبر اعظم (ص) و امامان (ع) نقل شده که «سبز» رنگ مورد پسند پیامبر (ص) براى لباس بود. البته بیشتر جامه هاى پیامبر (ص) سفید بوده و آن حضرت مى فرمود: لباس سفید را بر زندگانتان بپوشانید و مردگانتان را هم با پارچه سفید کفن کنید. پیامبر ملحفه اى داشت که با زعفران رنگ آمیزى شده بود و گاهى با پوشیدن همان، با مردم نماز مى خواند. در جایى دیگر نقل شده که «پیامبر (ص) قبایى دیبایى داشت که مى پوشید و سبزى آن سفیدى رویش را زیبا مى کرد»
سیما اهوز طراح لباس مى گوید: «استفاده از رنگ سفید در پوشش که مورد تأکید پیامبر (ص) نیز بوده، به گونه اى است که چرک و آلودگى را زودتر نشان مى دهد. در نتیجه شستن و تمیز کردن آن هم خیلى زودتر انجام مى شود. در عین حال که رنگ سفید مانند خیلى از رنگ هاى روشن تأثیر زیادى در روحیه، بهره ورى انرژى، مقابله با افسردگى، سرزندگى و شادمانى فرد دارد. استفاده از رنگ هاى شاد در ترکیب لباس ها در میان مردم کشورهایى که ممکن است درآمد سرانه اى کمتر از ما داشته باشند، جاى ویژه اى دارد. این شاید باعث تعجب ما بشود، وقتى فیلمى از زندگى مردم فقیر آفریقایى مى بینم، اغلب آنها لباس هایى به رنگ قرمز، زرد، آبى و سبز پوشیده اند. این رنگ ها حتى خاصیت درمانى روح و جسم انسان را دارند به عنوان مثال رنگ زرد، تأثیرى رها کننده و شادى آور دارد و در درمان بیمارى هایى مانند مشکلات جهاز هاضمه مؤثر است و استفاده از آن قدرت تفکر، تصمیم گیرى و حافظه را افزایش مى دهد»
لباس هایى بلند، کوتاه، تیره، روشن، گشاد، تنگ، رسمى و راحت هر روز به تن مردمى است که از خانه هاى خود راهى محل تحصیل و کسب و کارشان مى شوند. همه اینها اضافه مى شود به چهره هایى اخمو، گاه شاداب و نگاه هاى سرزنده، مضطرب، خسته و ناامید که هر روز صبح و در شروع کار روزانه نمایش زنده اى از طرح و رنگ و لباس و حالت چهره هاى مردم را در کوچه و خیابان هاى شهر به راه مى اندازد
دکتر عباس گلدوست عارفى، مدرس دانشگاه مى گوید: « یک اصل بدیهى در زندگى وجود دارد که در ابتداى روز هر چه انسان پرانرژى تر باشد، بقیه ساعات روز مى تواند به حداکثر بهره بردارى از موقعیت و زمان برسد. این وضعیت با قانون شتاب در فیزیک هم هماهنگ است که بر اساس شتاب اولیه، بقیه شتاب ها تعیین مى شوند. مردم باید به آگاهى برسند که اگر هر روز با خستگى یا رضایت مندى و روحیه خوب شروع کنند، باید منتظر تبعات بد یا خوب آن باشند»
خوش رو است. طبع شوخى هم دارد. با یک یک مسافرها سلام و خوش و بشى هم مى کند و نکته اى به طنز مى گوید. بعضى با او و شوخ طبعى، روحیه بشاش و خوشش همراه مى شوند، اما بعضى هم واخورده و خسته که سوار مى شوند تا رسیدن به مقصد همان طور مى نشینند و حتى شوخى ها و سرزندگى پیرمرد راننده تاکسى موجب تغییر روحى و حالاتشان نمى شود
دکتر گلدوست مى گوید: ویژگى ظاهرى ما از طرز لباس پوشیدن رسیدگى و مرتب نگهداشتن آن و یا خنده رو و بشاش بودن یا اخمو و خسته بودنمان به فاکتورهاى مختلفى مربوط است. به عنوان مثال وقتى رسانه اى نظیر تلویزیون پایان شب برنامه دارد، کامپیوتر و سرگرمى هاى دیگر هم هست که موجب مى شود فرد تا دیروقت بیدار بماند. معلوم است که صبح نمى تواند به موقع و سر حال از خواب بیدار شود. سر فرصت صبحانه اش را بخورد. به نظافتش برسد. لباس مناسب بپوشد و تازه با وجود ترافیک و مشکل وسایل نقلیه عمومى به موقع هم به محل کارش برسد. در واقع بخشى از این مسائل به حوزه زندگى فردى هر کدام از ما مربوط مى شود و بخشى هم برنامه ریزى اجتماعى است. این که به عنوان نمونه مردم به گونه اى هدایت شوند که بیشترین استفاده از نور طبیعى را ببرند و زمان کمترى از اوقاتشان در نور مصنوعى سپرى شود، موضوعى است که کاملاً در حیطه تصمیم گیرى مسئولان قرار دارد
بخش مهمى از توجه به ظاهر و لباس به برنامه ریزى مربوط است که هر فردى ویژگى هاى شخصیتى، روحیه و حرفه و کارش را در آن نشان مى دهد. به عقیده منیره اخلاقى، دانش آموخته طراحى لباس مسائل اقتصادى در این برنامه ریزى عامل مهمى است
اما همه چیز هم از آن ناشى نمى شود: «یک راننده مسافرکشى که من مدت ها در مسیرى سوار اتومبیل او مى شدم، پیراهنى با آستین شکافته شده تنش مى کرد، البته نمى تواند بهانه اى به خاطر اوضاع بد مالى او باشد، بلکه نتیجه بى توجهى او به ظاهرش است، چون دوختن آن درز شکافته، هزینه و وقت زیادى نیاز ندراد یا شاید شما هم در اطرافیان خود زنانى را دیده اید که در خانه با همان لباسى که گردگیرى، نظافت و آشپزى مى کنند عصر به استقبال از همسر هم مى روند یا مردهایى که حاضر نیستند به کوچکترین علایق شریک زندگى خود در نحوه لباس پوشیدن اهمیت بدهند. اینها از انتخاب هاى شخصى ما سرچشمه مى گیرد و واقعاً تا حد زیادى به اوضاع و احوال مالى و اجتماعى ربط ندارد»
لباس هایى با رنگ سبز مغزپسته اى، آبى آسمانى، ارغوانى روشن، نارنجى و دارچینى را مى توان در بوتیک هاى معمولى و ارزانقیمت شهر هم پیدا کرد و البته نیازى هم نیست که داخل آستر یا لاى درز آن حتماً نشانه اى از مارک معروفى باش
سیما اهوز طراح لباس و پارچه مى گوید: «عده اى از مردم فکر مى کنند براى زیبا و برازنده لباس پوشیدن حتماً باید پول زیادى داشته باشند یا سراغ لباس هایى با مارک هاى معروف خارجى بروند در حالى که لباس طراحان خارجى مناسب براى مردم خود آن کشورها است
به عنوان نمونه طراحان در اروپا لباس هایى طراحى مى کنند که متناسب با اندام و قد مردم شان است. حالا اگر صرفاً به علت تقلید از مارک معروفى به سراغ این لباس ها برویم، چقدر براى ما کاربرد دارد. به نسبت قد هاى کوتاهى که داریم و حتى از نظر اندام از آنها پرتر هستیم. متأسفانه همین موضوع و گرایش به پوشیدن لباس هاى مارک هاى معروف خارجى سبب شده که با گرفتن انواع رژیم هاى لاغرى که گاه به سلامت ما لطمه مى زند، حتماً از آنها استفاده کنیم
باید سراغ پوشاکى با طراحى داخلى و متناسب با فرهنگ و سنت ها و شرایط کشور خودمان برویم. نکته مهم این که با هر هزینه اى مى توانیم لباس هاى متناسب و هماهنگ و زیبا به تن کنیم. اصلى در طراحى و انتخاب لباس مطرح است به نام «اصل سه تایى» به این معنا که لباسى بخریم که رنگ و طرح آن دست کم به سه لباس دیگرمان بیاید. هماهنگ کردن مانتو، روسرى، کت و شلوار و کیف و کفش با هر میزان هزینه اى امکان پذیر است. فقط کافى است صبح ها کمى وقت براى جست وجو در میان قفسه لباس ها بگذاریم و آنهایى را که با هم تناسب طرح، جنس و رنگ بیشترى را دارند انتخاب کنیم. حتى یک لباس به ظاهر ارزانقیمت اگر رعایت تناسب رنگ ها و طرح در دوخت آن شده باشد و یا دست کم زمان استفاده با لباس یا رنگ متناسب با خودش هماهنگ شود، بسیار هم زیبا و جذاب خواهد بود و این موضوع مغایرتى با ارزش هاى مورد قبول ما هم ندارد»
خارج از عرف لباس نپوشیدن، گاهى تنها ملاک مهم در لباس پوشیدن بسیارى از مردم است. اما عده اى دیگر هم ساده و تمیز لباس پوشیدن با کفش هاى براق و واکس خورده و ظاهر مرتب را با آن تلفیق مى کنند
در روایات درباره آراستگى پیامبراسلام(ص) به هنگام حضور در جمع مسلمانان در مسجد و اقامه آمده است که لباس نماز جمعه آن حضرت مخصوص بود و نقل شده که غیر از لباسى که روزهاى غیرجمعه مى پوشید، دو جامه مخصوص براى جمعه داشت. جامه ها و حتى عمامه اش را با ورس و زعفران رنگ مى کرد. حوله هاى متعددى داشت با نام هاى مختلف و کاربردهاى گوناگون
فاطمه امیرى
