ساختار کلی نظام آموزشی
نخستین مرحله نظام آموزشی کشور سوئد مقطع آموزشی پیش‌دبستانی ویژه نظام آموزش کودکان رده‌های سنی زیر 6سال است. ساختار کلی نظام آموزشی سوئد، مدارس عمومی کودکان و نوجوانان، مدارس پیش‌دبستانی، مدارس پایه، مدارس استثنایی و مدارس ویژه فرهنگ سامی را شامل می‌شود. دوره‌های آموزش آزاد بزرگ‌سالان نیز توسط مدارس عالی مردمی و همچنین نهادهای آموزش بزرگ‌سالان برگزار می‌شود.
در سوئد، تمامی برنامه‌های آموزشی حول هشت هسته موضوعی اعم از آموزش زبان سوئدی به عنوان زبان دوم، زبان انگلیسی، مطالعات اجتماعی، مطالعات مذهبی، ریاضیات، علوم، ورزش، بهداشت و فعالیتهای هنری ارائه می‌شود.
امتیازات آموزشی
دسترسی جغرافیایی
مطابق قوانین کشور سوئد، تمامی کودکان و نوجوانان این کشور باید به امکانات آموزش پیش‌دبستانی و مراقبت‌های ویژه کودکان بدون توجه به محل اقامت خود دسترسی داشته باشند.
علاوه بر این تمامی کودکان و نوجوانان باید به صورت یکسان به نظام آموزش دولتی دسترسی داشته و تمامی مدارس نیز باید بدون توجه به محل اقامت دانش‌آموزان به ارائه خدمات آموزشی یکسان مبادرت نمایند. از آنجا که در کشور سوئد شهرداریها مسئولیت ارائه آموزش پایه ویژه کودکان را عهده‌دار می‌باشند، از این رو موظف به ارائه خدمات ایاب و ذهاب به دانش‌آموزان نیز هستند.
دولت سوئد همچنین به تأمین نیازمندیهای مدارس سوئدی مستقر در کشورهای خارجی با تعداد متعددی از شهروندان سوئدی مبادرت نموده و بودجه‌های خاصی به اجرای چنین اهدافی تخصیص می‌دهد. از جمله مهمترین سیاستهای دولت سوئد در جهت نیل به چنین اهدافی می‌توان به افزایش برگزاری دوره‌های آموزش از راه دور (برنامه‌های آموزشی غیرمتمرکز) در جهت گسترش دامنه جغرافیایی، برگزاری و ارائه دوره‌های آموزش عالی اشاره نمود.
مطابق قوانین ملی کشور سوئد تمامی کودکان و نوجوانان سوئد از حق انتخاب مراکز و مدارس مقاطع پیش‌دبستانی، ابتدایی و آموزش عالی برخوردار هستند و این در حالی است که علاوه بر نظرات دانش‌آموزان، شرایط آموزشی خاصی نیز باید در روند پذیرش دانش‌آموزان یا دانشجویان مدنظر قرار گیرد.
آموزش پیش‌دبستانی
با وجودی که مراکز آموزش پیش‌دبستانی (کودکستان‌ها و مهدهای کودک) از اوایل قرن 19 در سراسر کشور سوئد فعالیت داشته‌اند، آموزش فراگیر آن طی دهه 1970 به‌وقوع پیوست.
طی سال‌های اخیر، درنتیجه ادغام روزافزون مراکز آموزش پیش‌دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان، امکانات آموزشی و غیرآموزشی مورد نیاز مراکز مذکور بازبینی شده و به اعمال تغییراتی در قوانین آموزشی ویژه مقطع آموزش پیش‌دبستانی منجر شده است.
حضور نمایندگانی از والدین دانش‌آموزان در مراکز آموزش پیش‌دبستانی در قوانین آموزشی کشور سوئد منظور نشده است. این در حالی است که برنامه‌های آموزشی مقطع پیش‌دبستانی فرصت تأثیرگذاری بر فعالیتهای آموزشی به‌ویژه درخصوص برنامه‌ریزی آموزشی برای والدین را فراهم آورده است. ارتباط روزانه والدین با مراکز آموزش پیش‌دبستانی از اهمیت استراتژیک برخوردار است.
اصلاحات آموزشی
بنابر تصمیمات اتخاذ شده توسط مجلس ملی سوئد در تمامی مراکز آموزشی پیش‌دبستانی، خدمات آموزشی و تفریحی برای کودکان رده‌های سنی یک تا 4 سال ارائه می‌شود. طبق اصلاحات به‌عمل‌آمده موازی پیش‌دبستانی به‌ویژه مدارس بین‌المللی رایگان بوده و حداقل 525 ساعت آموزش در سال برابر با 3 ساعت در روز مبادرت می‌نمایند. گفتنی است که مدارس پیش‌دبستانی بین‌المللی از اول ژانویه 2003 آغاز به فعالیت کرده‌اند.
اهداف آموزشی
از جمله مهمترین اهداف مراکز آموزش پیش‌دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان سوئد می‌توان به رشد ذهنی کودکان از طریق تشویق و تهییج آنان در گرایش به فعالیتهای گروهی آموزشی و ایجاد شرایط مناسب برای رشد سطح یادگیری کودکان اشاره کرد. دولت سوئد نیز به تعیین اهداف و خطوط کلی مقطع آموزش پیش‌دبستانی به موازات ساختارها و سیاستهای معین مقطع آموزش پایه مبادرت کرده است.
از این رو در سال 1998 برنامه آموزش مدارس پایه در جهت هماهنگی با برنامه‌های آموزشی مراکز پیش‌دبستانی و مراکز مراقبتی ـ تفریحی ویژه کودکان تغییر یافت. گفتنی است که شهرداریها مسئولیت تضمین شرایط لازم ویژه مراکز پیش‌دبستانی برای نیل به اهداف تعیین‌شده فوق را عهده‌دار هستند. از جمله اصلی‌ترین اهداف مقطع آموزش پیش‌دبستانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. شناساندن نرم‌ها و ارزش‌های اجتماعی به کودکان و تمرکز بر رشد ذهنی کودکان به واسطه تأثیرگذاری آموزشی بر آنان.
2. برقراری همکاری میان اولیاء و مربیان مراکز پیش‌دبستانی
گفتنی است که طراحی اهداف مذکور به افزایش تمرکز دولت به مراکز آموزش پیش‌دبستانی و نیل به هدف غائی (رشد فردی و آموزشی کودکان) منتهی شده است.
آژانس ملی آموزش، نهاد ملی است که به تبیین خطوط کلی و اهداف مراکز ویژه مراقبتی کودکان، مراکز تفریحی و مراکز پیش‌دبستانی مبادرت می‌نماید.
برنامه‌های آموزشی
روند رشد و یادگیری کودکان به صورت فردی باید با حمایت و برقراری همکاری‌های نزدیک میان خانه و مدرسه بر این پیش‌فرض استوار باشد که کودکان مقطع پیش‌دبستانی بیشتر از طریق فعالیت در محیط‌های طبیعی به آموزش علوم مبادرت می‌نمایند. با استفاده از روشهای موضوعی، فرصت کنکاش، جستجو و کسب تجارب شخصی از طریق پرداختن به بازی، گفتگو، آواز، موزیک، نمایش، هنر، کاردستی و غیره برای کودکان فراهم می‌آید. ارائه بازیهای مختلف در اشکال مختلف آن، هدف اصلی مقطع آموزش پیش‌دبستانی در جهت آموزش صحیح و رشد ذهنی کودکان است. مطابق فرایند یادگیری در مراکز آموزش پیش‌دبستانی، حداکثر بازیهای گروهی باید در محیط‌های طبیعی صورت پذیرد. ارائه بازی‌ها به صورت گروهی، خود عامل مهمی در جهت یادگیری متقابل کودکان و پرورش حس مسئولیت‌پذیری آنان محسوب می‌گردد. در مقطع آموزش پیش‌دبستانی، کودکان به کشف و یادگیری موضوعات خاص به طرق گوناگون مبادرت می‌نمایند که از آن جمله می‌توان به بازیهای گروهی، مطالعه کتاب و گوش دادن به داستان‌ها اشاره نمود.
تعداد محدودی از مراکز پیش‌دبستانی کشور سوئد نیز از روشهای آموزشی خاص خود بهره می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به مدارس Montessor و waidorf با افراد متخصص و برنامه‌های آموزشی گوناگون نظیر ورزش، هنر، کاردستی، کامپیوتر و اردوهای تفریحی اشاره کرد.
خدمات پیش دبستانی
1ـ مراکز پیش دبستانی که به ثبت نام از کودکان رده‌های سنی یک تا 5 سال مبادرت نموده و فعالیتهای آموزشی خود را به آنان عرضه می‌کنند.
به طور کلی در تمام طول سال و تمامی روزهای هفته فعال بوده و زمان کاری آنها با ساعات کاری و مطالعه والدین و همچنین با نیاز کودکان مطابقت دارد.
2ـ مراقبت از کودکان در منازل: پرستاران کودک در طول مدت زمان اشتغال والدین به فعالیت یا تحصیل به مراقبت از کودکان در منازل مبادرت می‌نمایند.
به طور کلی در چنین شرایطی کودکان باید از خدماتی که در مراکز پیش‌دبستانی ارائه می‌شود برخوردار شوند.
3ـ روش موسوم به نظام سه خانواده‌ای: این شیوه نیز به عنوان یکی از روشهای مراقبت روزانه از کودکان به حساب می‌آید، به نحوی که یک پرستار واجدالشرایط از دو یا سه کودک در منزل یکی از آنها مراقبت می‌کند.
4ـ مراکز پیش دبستانی آزاد: در این مراکز، به پرستاران و یا والدین کودکان که در منازل هستند این امکان داده می‌شود تا با کمک کارکنان آن مرکز، فعالیتهای آموزش گروهی کودکان را پرورش و توسعه دهند. جهت برخورداری از این شرایط، ثبت‌نام لازم نیست.
در بسیاری از شهرداریها، مراکز پیش‌دبستانی آزاد با بهره‌مندی از خدمات شهری و یا خدمات ارائه شده در زمینه‌های بهداشت و سلامت کودکان و مادران، با یکدیگر همکاری می‌نمایند.
آموزش ابتدایی
دوره آموزش ابتدایی طی آموزش فراگیر 9 ساله به کودکان رده‌های سنی 7 تا 16 سال ارائه می‌شود. این در حالی است که در صورت توافق والدین، کودکان از حق آموزش در سن 6 سالگی برخوردار می‌شوند. علاوه بر این در شرایط خاص می‌توان دوره آموزش کودکان سوئد را تا رده سنی 8 سال به تعویق انداخت. دوره‌های آموزش پایه ابتدایی به طور رسمی از سال 1824 در سوئد برگزار شد.
در دهه 1940 اصلاحات دراز مدتی با هدف گسترش آموزش پایه در سوئد اعمال شد. در سال 1962 آموزش پایه فراگیر به تصویب مجلس رسیده و طی سال تحصیلی 1973 ـ 1972 به طول کامل به مرحله اجرا درآمد. این اقدام خود به یکپارچگی مدارس ابتدایی با دوره آموزش 7 ساله و مدارس مقدماتی متوسطه با دوره آموزش 4 ساله منجر شد. ساختار آموزش پایه بر مدارس ابتدایی، مقدماتی متوسطه محلی، مدارس سامی زبان ویژه کودکان سوئدی ساکن شمال کشور و مدارس ویژه کودکان مواجه با معلولیت‌های جسمانی و ذهنی مشتمل می‌شود.
اهداف آموزش ابتدایی
از جمله مهمترین اهداف آموزشی مقطع ابتدایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ گسترش معیارها و ارزش‌های اخلاقی معمول در میان کودکان
2ـ تلاش در جهت رشد ذهنی و یادگیری هرچه بیشتر کودکان سوئدی
3ـ نفوذ در کودکان
4ـ برقراری هماهنگی میان مراکز آموزش پیش‌دبستانی و مدارس ابتدایی
5ـ تلاش در جهت رشد فکری کودکان در زمینه روشن‌بینی و احترام به حقوق دیگران
6ـ فراهم کردن فرصتهای مناسب در جهت کشف مطالب از طریق پرداختن به بازی،گفتگو، آواز، موسیقی، نمایش، هنر، کارهای دستی و ورزش
7ـ یادگیری مطالب از طریق پرداختن به فعالیتهای روزمره در قالب موقعیتهای طبیعی و معنی‌دار
آموزش متوسطه
در مدت 25 سال گذشته، آموزش مقطع متوسطه دستخوش اصلاحات و پیشرفتهای گوناگونی شده است. طی سال 1970 انواع مختلفی از مدارس که عهده‌دار مسئولیت برگزاری دوره‌های آموزش حرفه‌ای و دانشگاهی بوده و در سطوح متوسطه فعالیت داشتند، به صورت یک مدرسه واحد درآمده‌اند. مدارس مذکور تمامی جوانان را زیر پوشش خود قرار داده‌اند. آزمون نهایی سابق که دانش‌آموزان را برای مطالعات دانشگاهی آماده می‌نمود 2 سال پیش از سال 1970 لغو شد.
طی دهه‌های 1970 و 1980 اصلاحاتی در راستای بهبود نظام آموزش متوسطه صورت گرفته و به برقراری تطبیق میان نیازهای بازارکار و تحصیلات عالیه و اهداف و نیازمندیهای جوانان منتهی شد. در پایان دهه 1980 روند اصلاحاتی بنیادین در ساختار مراکز آموزش متوسطه آغاز شد. به نحوی که ساختار نظام آموزش متوسطه طی 1991 نسبت به قوانین آموزشی سال 1985 دچار تحولات و تغییر عمده‌ای شد.
سیستم آموزش متوسطه طی سال تحصیلی 1993 ـ 1992 معرفی شد. نظام مذکور طی سال تحصیلی 1995/1996 بطور کامل به مورد اجرا درآمد. از اول جولای 1992 طبق قوانین آموزشی کلیه مناطق موظف به فراهم آوردن شرایط ورود به مراکز آموزش متوسطه برای تمامی دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل آموزش پایه شده‌اند. تسهیلات فوق به تمامی دانش‌آموزان زیر رده سنی 20 سال و آن دسته از افرادی که در 6 ماه اول بیستمین سال زندگی خود بسر می‌برند اعطا می‌شود. عمده فعالیتهای مطالعاتی مراکز آموزش متوسطه در مدارس مناطق کشور صورت می‌پذیرد. این در حالی است که مطالعات و تحصیل در رشته‌های کشاورزی، جنگلداری، باغبانی و برخی مشاغل مرتبط در مدارس شوراهای شهر صورت می‌گیرد.
تمامی مراکز متوسطه سوئد مختلط و رایگان است و این در حالی است که مراکز مستقل نیز فعالیت دارند. مراکز آموزشی متوسطه عموماً در مناطق بزرگتر واقع شده و دانش‌آموزان مناطق مختلف در این مدارس حضور می‌یابند. اغلب مدارس متوسطه بزرگ، برنامه‌های مطالعاتی گوناگونی را ارائه می‌دهند.
برنامه‌های ویژه‌ای از قبیل تربیت بدنی نیز به تمامی دانش‌آموزان سراسر کشور ارائه می‌شود. تعداد دانش‌آموزان مراکز متوسطه از 300 تا 1500 متغیر است. در مناطق کم جمعیت، مراکز متوسطه‌ای فعالیت دارند که در سطح بالای مدارس پایه و متوسطه در مناطق بزرگتر همکاری می‌نمایند.
تعداد دانش‌آموزان یک کلاس در واحدها و برنامه‌های مطالعاتی دانشگاهی تئوریک بر 30 نفر و در واحدهای حرفه‌ای / عملی بر 10 نفر بالغ می‌شود. اغلب مراکز آموزش متوسطه مستقل در مناطق شهری بزرگ واقع شده و از لحاظ برنامه‌های ارائه شده از تفاوتهای گسترده‌ای برخوردارند. میانگین تعداد دانش‌آموزان مراکز متوسطه مستقل بر 100 نفر بالغ می‌شود و این در حالی است که در مدارس دولتی این میزان به 700 نفر می‌رسد.
در نظام آموزش متوسطه سوئد، تمامی برنامه‌های آموزشی و پرورشی در قالب برنامه‌های 3 ساله تنظیم می‌شود.
علاوه بر این برنامه‌های شغلی جدید نیز بگونه‌ای طراحی شده‌اند که نسبت به مطالعات حرفه‌ای پیش از اصلاحات، اطلاعات عمیق‌تر و وسیعتری را در دسترس دانش‌آموزان قرار می‌دهند، درخصوص محتوای تحصیلی قدرت انتخاب بیشتری به دانش‌آموزان اعطا شده و روشهای تدریس و ارزیابی نیز در قالب چنین سیاستی اعمال می‌شود.
تعداد 16 برنامه پیشرفته ملی اعم از 14 برنامه شغل محور و 2 برنامه آمادگی اولیه برای پرداختن به مطالعات دانشگاهی طراحی شده است.
