سال تحصیلی به پایان رسید. شور و هیجان ناشی از امتحانات فرونشست. دانش‌آموزان، از کودک و نوجوان و بالغ آرامش و سکون خود را بازیافتند. دیگر از بیداری‌ها، شب زنده‌داری‌ها، بی‌تابی‌ها و اعمال فشار والدین و مربیان برای درس خواندن بچه‌ها خبری نیست. کوچه و خیابان‌ها و حتی کتابخانه‌ها که شلوغ بودند و دانش‌آموزان در آن مشغول درس خواندن بودند، خلوت شده است. بچه‌ها نتیجه زحمات خود را در برگه‌ای به نام کارنامه مشاهده می‌کنند.
وقتی فرزند شما کارنامه‌اش را به خانه می‌آورد، شما با یک آزمایش واقعی روبه‌رو می‌شوید. فکر می‌کنید عکس‌العمل شما در مقابل کارنامه فرزندتان چگونه است؟ در این‌باره عکس‌العمل والدین در مقابل کارنامه تحصیلی فرزندانشان متفاوت است. عده‌ای ممکن است بی‌تفاوت و عده‌ای کاملا حساس باشند، چراکه واکنش شما ممکن است یک مباحثه خانوادگی به وجود آورد که او را از مدرسه و هرچه به آن وابسته است، متنفر کند. یا ممکن است او را تشویق کند که بیشتر تلاش کند و به دنبال یادگیری بیشتر برود. بعضی مواقع هم کارنامه در دست والدین به اسلحه‌ای برای دشنام و سرکوب بچه تبدیل میشود و کارنامه‌هایی که نمرات 20 دارند، پیش همسایه‌ها به عنوان تایید و سربلندی گردانده می‌شوند. اما کارنامه باید پلی به رضایت بیشتر و کارایی بیشتر بچه باشد. در این مقاله نیز سعی شده کارنامه تحصیلی فرزندان و بروز عکس‌العمل مناسب و مطلوب با فرزندان به هنگام ارائه کارنامه و یا نمرات امتحانی بررسی شود.
اولین برخورد با کارنامه: اولین مساله این است که برای نتایج امتحانی فرزندان خود ارزش قائل باشید و ملاحظه کارنامه فرزندان را مهم بدانید. به فرزندتان قول بدهید که با او به سراغ نتایج امتحانی به مدرسه خواهید رفت. اگر فرزندتان کارنامه را خود از مدرسه گرفت و به دست شما داد، می‌توانید از ملاحظات حالات و چهره او دریابید که او چه کرده و در کارنامه چه خبر است. در عین حال کارنامه را از دست او بگیرید و با دقت در آن تامل کنید. نمرات آن را ملاحظه کنید، آن را از نظر بگذرانید، یک‌یک دروس را مورد توجه قرار دهید و حتی سعی داشته باشید درباره هر نمره و هر درس مکث کنید، آنها را در ترم‌های مختلف مقایسه کنید. معدل او را ببینید و نمره انضباط او را ملاحظه کنید. بالاخره وقتی برای او صرف کنید تا او دریابد که شما امتحان او را مهم تلقی می‌کنید.
در ابتدا دانش‌آموزان را می‌توان به 2 دسته تقسیم کرد، دانش‌آموزان موفق و دانش‌آموزان ناموفق.
الف: دانش‌آموزان موفق: اگر فرزند شما در امتحانات موفق شده و نمرات خوب یا عالی گرفته است، مسلما موجبات خوشحالی شما را فراهم کرده است، اما نگذارید که این مساله به همین جا ختم شود، بلکه بهتر است والدین در مقابل فرزندان موفق خود این کارها را انجام دهند:
- به فرزندان موفق خود باید از صمیم قلب تبریک بگوییم و خوشحالی و شادمانی خود را به آنان ابراز داریم و موفقیت‌های بیشتری را در سایه کار و کوشش برای آنان آرزو کنیم و اگر ممکن است، هدیه‌ای به آنان بدهیم تا شادمان و خرسند شوند.
- نتایج امتحانات را در درجه اول ناشی از تلاش و کوشش خودشان بدانیم و اگر در رسیدن به موفقیت با او همکاری و کمک کرده‌ایم، به آن اعتنایی نکنیم و صراحتا گوشزد کنیم که فعالیت، توکل، و تلاش او به نتیجه خوب امتحان منجر شده است.
- به هنگام دریافت نتیجه امتحانی، موقعیت خوبی است که این اعتقاد را در کودک به وجود آوریم تا بداند فردی پرتلاش، باارزش و پرتوان است و می‌تواند در سایه پشتکار و با اعتماد به نفس به هر هدفی که دارد برسد و از هیچ مشکلی نهراسد و بالاخره دانش‌آموز باید درک کند که موفقیت در هر کاری با پشتکار و سختکوشی به دست می‌آید.
- در پیروزی‌ها باید سعی کنیم علل موفقیت او را مشخص کنیم تا بداند اسباب و علل پیروزی او چه چیزهایی بوده است و سپس با تاکید بر آنها، زمینه رشد شخصیتی وی را در تمام ابعاد فراهم کنیم.
- والدین طوری عمل کنند تا دانش‌آموزان بدانند که با اخذ نمرات درخشان و کارنامه قبولی کارشان تمام نشده است، بلکه باید خود را برای مراحل بعدی آماده کنند؛ بنابراین پس از دریافت کارنامه قبولی و استراحت و تفریح مختصر، باید به آنان کمک کنیم تا برنامه‌ای برای خود تنظیم کنند و به فعالیت‌های خود در زمینه دانش‌افزایی ادامه دهند.
- اگر فرزندان متعددی دارید و یکی از آنان با نمرات بالایی درخشیده است، نباید آنان را با یکدیگر مقایسه کنیم و از همه مهمتر نباید طوری رفتار کنیم که فرزند موفق احساس خودبزرگ‌بینی و غرور کند و فرزندان دیگر احساس حقارت کنند. بلکه رفتار ما باید به نحوی باشد که دیگر فرزندان تشویق شوند که در حد توانشان تلاش و کوشش کنند.
- در صورت قبولی، چهره‌تان را شاد و بشاش نشان دهید، لبخندی و تبسمی داشته باشید. از او برای کار و تلاشش تشکر کنید. به او تفهیم کنید که از این وضع خرسندید و می‌خواهید این کارها تکرار شود.
- شما می‌توانید از این موقعیت استفاده تربیتی هم داشته باشید. به تبلیغات بپردازید. به او یادآور شوید که حاصل کار و تلاش ضایع‌شدنی نیست. فعالیت‌های منظم و بموقع نتیجه و فایده خود را خواهد بخشید و آدمی دیر یا زود نتیجه‌اش را خواهد گرفت.
- در صورت امکان جایزه‌ای هم برای او در نظر گیرید. فراموش نکنید آنچه مهم است، نفس جایزه است نه بها و قیمت آن. بر این اساس فکر آن نباشید که حتما جایزه‌تان گرانبها باشد. چیزی برای او تهیه کنید که امکان تداوم و عمل مشابه برای سال‌های بعد هم باشد. البته در تهیه آن سن و جنس را در نظر دارید و می‌دانید خواسته‌های پسران و دختران در این زمینه یکسان نیست. برای دختران یک گونه جایزه در نظر گیرید و برای پسران جایزه‌ای دیگر.
- البته این سپاسگزاری‌ها و جوایز مانع آن نخواهد بود که نمره ضعیف او را در کارنامه به او یادآوری کنید. اما این کار را به روز بعد موکول کنید. بگذارید لذت و مزه موفقیت تا مدتی در او بماند و برای او گوارا باشد. بعدها به او تذکر دهید که لازم است کمبود نمرات خود را با فعالیت چند ساعته هفتگی جبران کند تا موفقیت سال‌های بعد او بیشتر تضمین شود.
ب: دانش‌آموزان ناموفق: هنگامی که کودک با گلوی پر از بغض و چشمان انباشته از اشک و دست‌های لرزان کارنامه خود را که گویای عدم موفقیت (تجدید و یا مردودی) است، به منزل می‌آورد؛ قبول داریم که مشکل‌ترین لحظه‌های پدر و مادر آغاز میشود. والدین احساس می‌کنند کودکشان یک سال عمر خود را همراه با مخارج گزافی که پدر و مادر برای او کرده‌اند، از دست داده است. اما باید بپذیرند که این لحظات از مهمترین و حساس‌ترین زمان زندگی آنان است. رفتار و عکس‌العمل آنان می‌تواند مساله‌آفرین و یا سرنوشت‌ساز باشد.
بعضی از والدین ممکن است در این موقعیت فرزندانشان را با نیشخند، تمسخر، خشونت، آبروریزی، سرکوفت زدن، قهر و طرد کردن و اعطای القابی مثل بی‌عرضه، بی‌غیرت و چسباندن وصله‌هایی مثل کودن، بی‌شعور و امثال آن تنبیه کنند. این تنبیهات هرچند موجب تخلیه غیراصولی بعضی از والدین است، ولی تجربه نشان داده است برای کودکان و نوجوانان جز دلسردی، عقب‌افتادگی تحصیلی بیشتر، فرار از مدرسه و خانه، ترک تحصیل، ایجاد یاس و نومیدی، عصیان و نافرمانی نتایجی به بار نمی‌آورد. والدین باید آگاه باشند که در حال حاضر این شیوه مساله‌آفرین را هیچیک از علمای تعلیم و تربیت و روان‌شناسان تجویز نمی‌کنند.
دسته دیگری از والدین هنگام روبه‌رو شدن با نتایج بد امتحانات فرزندانشان، با خویشتنداری و حوصله و متانت رفتار می‌کنند. اینان به جای پرخاشگری و تنبیه، فرزندانشان را به تجزیه و تحلیل نتایج امتحانات فرامی‌خوانند و به عبارت دیگر، به علل شکست فکر می‌کنند و می‌کوشند که علل شکست را بررسی و نسبت به رفع اسباب و عوامل شکست اقدام کنند و سرنوشت خوبی برای فرزندان خود رقم زنند.
برگرفته از سایت مرجع سوالات هماهنگ کشوری
