اصولی که پیش از مطالعه باید در نظر گرفت شامل مواردی چون تعیین هدف و انگیزه مطالعه , تعیین مدت زمان لازم تعین مقدار مورد مطالعه و اجتناب از برخی موارد از جمله پر بودن معده , اظطراب های نابجا و تخیلات است .
اصولی که در هنگام یا حین مطالعه باید رعایت شود شامل مواردی چون مطالعه فعال و جدی , حفظ
آرامش , دوری از عوامل اخلالگر ( جلسات خانوادگی , صدای تلویزیون و رادیو و محیط پر سر و صدا و . . . ) یاداشت برداری از نکات مهم , برخورد سوالی با مطالب آموختنی , ترک افکار منفی از طریق تمکز حواس , دادن استراحت به خود هنگام مطالعه ( هر 45 دقیقه تا یک ساعت 10 دقیقه لازم است ) و علامت گذاری نکات معهم و مفاهیم کلیدی است .
ــ اصولی که باید بعد از پایان مطالعه مد نظر قرار گیرد مواردی چون تکرار مفاهیم و نکات مهم آموخته ها و مرور آنها از طریق شفاهی و کتبی , تاکید بیشتر بر نکات علامت گذاری شده و در صورت امکان مباحثه است .
ــ داشتن هدف و انگیزه از عوامل مهم روند یادگیری هستند امام صادق (ع) می فرماید : انسان بی هدف دور خود می چرخد ولی از جای خود دور نمی شود . ( اصطلاحاً نرمش ذهنی ) چهار کلید طلایی مطالعه شامل برنامه ریزی ـ روش های صحح مطالعه ـ مرور مطالب ـ علاقه , فعالیت و اعتماد به نفس هستند .
ــ در موارد و حالات ذکر شده فرایند یادگیری مختل خواهد بود : ( در هنگام ناراحتی جسمی و عاطفی و روحی و احساس غمگینی و عصبانیت و پرخاشگری , در جا های شلوغ که محل رفت و آمد دیگران است پس از دیدن فیلم های پر هیجان , در مکانی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است , نور شدید یا نور کم است , مواقعی که فوق العاده سیر یا گرسنه هستند , در حالت خواب آلودگی و خستگی و چرت زدن , بلافاصله بعد از صرف غذا در حالیکه مجبورید به حرف دیگران گوش دهید و گوش دادن به موسیقی و . . . و صرف تنقلات ـ مطالعه در جای گرم و نرم که به درد استراحت می خورد .
ــ بهترین برنامه ریزی به وسیله خود فرد نوشته می شود چراکه هیچ کس به اندازه شما از جزعیات کارتان , عادات , روش مطالعه , محیط , شرایط زندگی و تحصیلتان آگاه نیست .
ــ یکی از روش های موفق بهبود مطالعه و یادگیری روش ( پس ختام ) است شامل : خواندن اجمالی یا پیش خوانی ـ سوال کردن ـ خواندن ـ تفکر ـ از حفظ گفتن ـ مرور کردن می باشد .
ــ فنون اساسی روش دقیق خوانی شامل : سازمان دادن مطالب ـ حاشیه نویسی و علامت گزاری و خلاصه کردن می باشد .
ــ در مطالعه فعال و جدی آغاز مطالعه با دقت و اصطلاحاً آرام و بدون شتاب و در صورت امکان صفحات نخست دو بار خوانده شود تا ذهن آمادگی لازم را پیدا کند .
ــ یکی از راه های مقابله با حواس پرتی این است که به هنگام مطالعه یک تکه کاغذ در دسترس قرار دهید و هر گاه مطلبی ذهن شما را اشغال کرد فوری یکی دو کلمه در مورد آن بر روی کاغذ بنویسید و زمانی را هم که تصمیم دارید به آن مطلب یا مشکل رسیدگی کنید یادداشت کنید.
ــ کلید اساسی تمرکز حواس شامل سوال کردن ـ استنباط کردن ـ تجسم کردن ـ علامت گزاری و حاشیه نویسی ربط دادن و عبارت خوانی می باشد .
ــ در برنامه ریزی درسی , برنامه باید قابل انعطاف باشد و برای هر درسی وقت کافی منظور شود .
( هر ساعت درس مدرسه نیاز به دو ساعت مطالعه دارد )
ــ فاصله میان آموزش هر درس در محیط آموزشی با مطالعه آن در منزل تا حد ممکن کم باشد .
تنوع آموزشی بهتر از تراکم آموزشی است .
ــ مطالعه مطالب مشابه پشت سر هم یک عامل برای تداخل اطلاعات است .
ــ زمان مناسب برای مطالع درسی مشکل پس از مطالعه یک درس ساده است .
ــ حتماً خود را به مطالعه منظم و مداوم روزانه عادت دهید .
ــ جدی خواندن و جستجو گرانه خواندن مطالب و فعال بودن در حین مطالعه ( یادداشت برداری , خلاصه کردن , مطالب مهم و کلیدی را مشخص کردن و سوال کردن از خود و . . . ) کمک زیادی به یادگیری می کند .
ــ به کیفیت یادگیری و مطالعه بیندیشید نه به کمیت آن ( درک و فهم کامل مطالب ) .
ــ عمدتاً انسان مطالب عمیق واستدلای را در اوایل روز بعد از استراحت بهتر یاد می گیرد ( مثل ریاضی , آمار , حسابداری ) مطالب نظری را بعدازظهر بهتر یاد می گیرد ( مثل فلسفه , زیست شناسی , منطق ) و مطالب ذوقی مثل زبان , قواعد دستوری و نظری صرف را در شب بهتر یاد می گیر مانند ( ادبیات فارسی , زبان انگلیسی , تاریخ و جغرافیا ) .
ــ به یاد داشته باشید هوشمندانه ترین شیوه مبارزه با ترس و اضطراب امتحان آماده ساختن خودتان است بهترین تضمین در برابر نگرانی و دلهره امتحانات همانا معرفت و آگاهی کامل از مورد درسی است و این امر آنگاه میسر می شود که مطالعه مداوم روزانه و مرور مرتب درس ها را پیش از امتحانات انجام داده باشید .
ــ به نظر بعضی متخصصان ساعات صبح و چهار تا شش بعدازظهر از ایده ال ترین ساعات مطالعه است .
ــ پس از گذشت 24 ساعت از مطالعه و یادگیری تقریباً %80 مطالب فراموش می شود با مرور صحیح از فراموشی جلوگیری کنید.
ــ لازم است مرور و مطالعه را چند و حتی چندین ساعت قبل از شروع امتحانات قطع کنید تا فکر و ذهن از حالت فعالیت و برانگیختگی خارج شده و استراحت کوتاهی داشته باشد .
ــ در تغذیه روزانه از مواد غذایی تازه و سبک مانند سبزیها و میوه ها استفاده کنید ؛ از تفقلات طبیعی از جمله کشمش که اثر عجیبی بر حافظه دارد استفاده شود . تا حد امکان مواد نشاسته ای مصرف کنید . مصرف ماست و دوغ موجب خواب آلودگی می شود که لازم است کاسته شود .
ــ سعی کنید تا حد امکان در یک مکان مطالعه کنید , خود را نسبت به یک مکان شرطی کنید زیرا محیط آشنای یک مکان موجب تمرکز حواس می شود .
ــ بهترین وضعیت برای مطالعه نشستن پشت میز مطالعه است
ــ به اندازه کافی 6 تا 8 ساعت بخوابید ؛ بیش از اندازه هم نخوابید .
ــ نکات مهم درسی و کلاسی را به صورت کلیدی یادداشت کنید . کلمات کلیدی در واقع کوتاه ترین و پر معناترین کلمه ای است که با دیدن آن مفهوم جمله تداعی شده به خاطر آورده می شود .
ــ یادداشت برداری باعث نظم یافتن مطالب وخاطر سپردن بهتر و تمرکز حواس می شود .
ــ با علاقه و اشتیاق برای رسیدن به هدف درس بخوانید نه از روی اجبار .
ــ پیش از خوابیدن آنچه را که خوانده اید یکبار مرور کنید .
ــ مرور فعال و صحیح : بلافاصله + یک روز بعد + یک هفته بعد + یک ماه بعد +4 ماه بعد .
ــ استعداد و اعتماد به نفس دو سرباز هستند که به اتفاق هم می توانند چند لشکر را شکست دهند . به گفته ارشمیدس : نقطه اتکایی به من بدهید کره زمین را بر سر اهرمی بلند خواهم کرد .
ــ در طول مطالعه حافظه تصویری ( چشمی ) را فعال کنید . کد گذاری , رمز گذاری , علامت گذاری و واژه سازی روش های خوبی هستند .
ــ فراموش نکنید معمولاً 24 ساعت مانده به موعد امتحان بیشترین ساماندهی و نظم بخشی ذهن و یادگیری صورت می گیرد لذا از دغدغه ها , اضطراب ها , کارهای غیر ضروری , دخالت ها و مشغولیات کاذب , رسانه ها , مجلات و . . . دوری کنید .
ــ بهترین آماده سازی در شب قبل از امتحان مرور و تکرار الگوهای سازماندهی شده است .
ــ علت اصلی و اساسی اغلب اضطراب ها و تنش ها در دوره امتحان و آزمون ها می تواند ناشی از عوامل چندی باشد که برخی از آنها شامل نداشتن دید مثبت و سازنده نسبت به امتحان ,برنامه ریزی گسیخته هنگام مطالعات , عدم تغذیه مناسب , توهمات و ابهام ذهنی , سلب اعتماد از خویشتن , خستگی و فرسودگی دستگاه اعصاب و عدم توجه به اهتمام به ایجاد و مقدمات امتحان از جهت روحی , روانی و جسمی است .
ــ با کمک استعداد و اعتماد به نفس بالا و اراده و پشتکار , موفقیت تحصیلی کسب می شود .
ــ به گفته ادیسون : نبوغ نتیجه %99 فعالیت + %1 استعداد است
دانش آموز گرامی بهتر است این جملات را مرتب تکرار کنید و تصور مثبتی از خود داشته باشید و تلقین کنید :
ـ من می توانم در تحصیل موفق بشوم .
ـ من توان آموختن درس هایم را دارم .
ـ من می توانم آنچه را که می خوانم به یاد بسپارم .
ـ من می توانم بر افکار پریشان خود مسلط شوم .
معرفی منابع :
روشهای یادگیری و مطالعه ـ دکتر علی اکبر سیف
مهارتهای مطالعه ـ دکتر بهرام طوسی
مهارتهای خواندن ـ دکتر بهرام طوسی
عوامل موفقیت در تحصیل ـ مرتضی نظری
مهارتهای مطالعه و موفقیت تحصیلی ـ محسن فراهانی
چگونه مطالعه کنیم ـ ترجمه عبدالحسین آل رسول
چگونه کتاب بخوانیم ـ غلامحسین حسین زاده
