نویسنده: دلارام شجاعی باغینی
داروسازی نیز همانند بسیاری از رشته های دیگر مشکلات عام آموزش دارد. به این معنا که نظام آموزشی ما به جای بحث و گفتگو و درک عمیق مطلب بیشتر مبتنی بر حفظ کردن است. اما جز این مشکل عام مشکلات خاصی نیز در این رشته وجود دارد.
    
    ناهماهنگی در پذیرش دانشجو
    در یک نظام مناسب سلامت رشته داروسازی باید بتواند نیازهای ملی را برآورده کند و نظام آموزشی نیز به تعداد مناسب متخصصان این رشته را تربیت کند.اما متاسفانه یکی از مهم ترین مشکلات نظام آموزشی داروسازی ناهماهنگی میان نیاز کشور و تربیت داروساز در نظام آموزشی کشور است. طبیعتا نظام آموزشی داروسازی باید بر اساس نیازهای کشور ورودی خود را تنظیم و کیفیت محصول انسانی خود را تعریف کند.
    مشخص شدن این که چه انتظاراتی از داروساز در کشور داریم و در چه موقعیت هایی قرار است از این افراد بهره برداری کنیم باید به طور مناسب در نظام سلامت کشور تعریف شود.
    در شرایط فعلی به نظر می رسد هماهنگی کاملی در تربیت دانشجو وجود ندارد. در واقع تحولات بازار دارویی نظام آموزشی را تحت تاثیر قرار می دهد. 8 سال پیش کشور شاهد افزایش چشمگیر عرضه داروساز نسبت به تقاضای موجود شد که این امر موجب شد قیمت کار داروساز در بازار کار بشدت افت کند و فارغ التحصیلان به بازار کار کمتر وارد شوند و کشور با نوعی کمبود داروساز مواجه شود. اما در چهار پنج سال اخیر سیاست دارویی کشور درخصوص داروهای وارداتی تغییر کرد و دوباره مراکز و دفاتر شرکت های دارویی خارجی در ایران فعال شده اند و در کنار مراکز تک نسخه ای این شرکت های دارویی خارجی نیز تعداد زیادی داروساز را جذب کرده اند که این کار تعادل عرضه و تقاضای داروساز را بشدت دچار اختلال کرد. در صورتی که اگر این کار بر اساس یک سیاست درازمدت صورت می گرفت نظام آموزشی می توانست برنامه ریزی بهتری درخصوص تعداد دانشجویان این رشته داشته باشد.
    رئیس انجمن علمی داروسازان کشور معتقد است افزایش ظرفیت پذیرش داروسازی در حال حاضر راه حل مناسبی برای رفع مشکل کمبود داروساز نیست، بلکه کشور پیش از آن که کمبود داروساز داشته باشد با مشکل توزیع داروساز و تعریف نشدن جایگاه حرفه ای داروساز در جامعه مواجه است.
    دکتر خویی معتقد است تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان دانشکده های داروسازی به کارهایی غیر از حرفه داروسازی اشتغال پیدا می کنند.
    او بر لزوم برآورد واقعی درصد فارغ التحصیلان داروسازی که به طور فعال مشغول کار هستند تاکید می کند و می گوید: تعداد فارغ التحصیلان دانشکده های داروسازی در یک دهه اخیر با کسانی که در حال حاضر مشغول کار داروسازی هستند باید مقایسه شوند و تنها در این صورت است که مشاهده می کنیم متاسفانه داروسازان بر اساس اولویت ها تقسیم بندی و توزیع نشده اند.
    
    تغییر شیوه آموزش
     طی سال های گذشته موضوع کیفیت در آموزش و جامعه نگر کردن آموزش گروه علوم پزشکی در کشور مطرح بوده است تا فارغ التحصیلان در حین تحصیل با مشکلات جامعه آشنا شوند و مهارت های لازم را بیاموزند. رشته داروسازی نیز از این مقوله مستثنا نبوده است.
    90 درصد دانشجویان داروسازی پس از فارغ التحصیلی در داروخانه مشغول کار می شوند و در واقع داروخانه به عنوان محل اصلی ایفای نقش این دانشجویان است و آنها باید بتوانند مهارت های لازم را برای فعالیت در این مکان بیابند.
    در همین راستا بحث تغییر در برنامه آموزش داروسازی در سال 84 به صورت نهایی تدوین شد و از سال تحصیلی 85 اجرا شد. در برنامه قبلی با این که سعی می شد دانش روز منتقل شود اما مهارت های بالینی به دانشجویان آموخته نمی شد و آنها نمی توانستند به ابزار مهارت مسلح شوند به طبع آن دانش نیز بدرستی منتقل نمی شد. یکی از نکات مهم این تغییر برنامه افزایش ساعات کارآموزی و کارورزی در داروخانه ها و بخش های آموزشی است.
    در برنامه جدید آموزشی، دانشجویان داروسازی در ترم های پایانی در عرصه بخش های آموزشی بیمارستان و داروخانه ها مهارت های بالینی و چگونگی رودررو شدن با بیمار و سایر حرفه های پزشکی را فرا می گیرند.
    از همین رو دانشجویان باید حدود 600 ساعت در داروخانه و 600 ساعت در بخش های آموزشی بیمارستان کارآموزی بگذرانند تا به مهارت های لازم به عنوان مشاورین علوم دارویی دست یابند.
    البته مهم ترین مشکل دانشکده ها در این خصوص، کمبودهای فنی و امکانات داروخانه های شهری و بیمارستانی است و با توجه به این که پیش از این دانشکده های داروسازی از سیستم بیمارستانی جداست، هماهنگی با بیمارستان های تابعه دانشگاه ها نیز کمی کار آموزش را سخت می کند.
    
    تخصص های متنوع
    در سال 1345 هیچ رشته تخصصی داروسازی در کشور وجود نداشت؛ اما اکنون داروسازان پس از ورود به دانشگاه و گذراندن دوره دکتری عمومی در رشته های تخصصی بسیاری ادامه تحصیل می دهند که می تواند نیاز کشور را برطرف کند.
    رشته داروسازی در داروخانه ها، کارخانجات دارویی، مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه ها و تدریس در دانشگاه ها قابل تقسیم بندی است و همین امر موجب شده است دانشکده های داروسازی نیز از موضوع گسترش رشته های تخصصی غافل نباشند و به تربیت دانشجو در این رشته ها بپردازند.
    دانشکده های داروسازی کشور طی 2 دهه گذشته با کسب توانمندی لازم، توانسته اند دانشجویان بسیاری را در رشته های دکتری تخصصی (Ph.D) تربیت کنند تا این دانشجویان همگام با پیشرفت های دانش دارویی در جهان با علوم روز آشنا شوند.
    راه اندازی دوره های تخصصی امکانات و تجهیزات خاصی را می طلبد که با توجه به مشکلات مالی باید وزارت بهداشت نیز حمایت لازم را اعمال کند.
    البته نکته ظریفی نیز در این میان وجود دارد و آن نیاز سنجی است.اگر بنا باشد دانشگاه ها بدون توجه به نیازهای واقعی کشور در رشته های دکتری تخصصی دانشجو تربیت کنند، در آینده ای نه چندان دور شاهد وجود ناهمگونی در میان متخصصان این رشته نیز خواهیم بود به این معنا که در برخی رشته ها مازاد و در برخی رشته ها کمبود دیده می شود.